هنگامی که دست و صورت خود را می شویید یا وقتی از توالت استفاده می کنید آیا اصلا به این فکر کرده اید که فاضلاب تولید شده کجا تخلیه می شود؟ این حجم از فاضلاب که در خانه ها تولید می شود به کجا می ریزد و دست آخر چه اتفاقی برای آن رخ می دهد؟ این مطلب دقیقا پاسخ همین سوالات را داده است.

پس به شما توصیه می شود این مطلب را تا انتها مطالعه کنید تا از سرگذشت فاضلاب خانگی در پیچ و خم لوله های فاضلاب تا رسیدن به مقصد نهایی مطلع شوید.

روش های تخلیه و دفع فاضلاب شهری

فاضلاب خانگی یعنی همان فاضلاب ساختمان ها و منازل پس از این که از طریق ورودی های فاضلاب مثل سینک ظرفشویی، روشویی، توالت، کفشورها و … وارد سیستم لوله کشی فاضلاب ساختمان شد به یکی از روش های زیر تخلیه یا دفع می شود. 

– شبکه جمع آوری فاضلاب شهری

در حال حاضر بهترین و جدیدترین روش برای دفع فاضلاب که در شهرهای بزرگ از آن استفاده می شود فاضلاب شهری است. شبکه جمع آوری فاضلاب همان لوله های بزرگ فاضلاب هستند که در زیر کوچه و خیابان های شهر قرار گرفته اند و وظیفه انتقال فاضلاب منازل و ساختمان های شهر را به تصفیه خانه دارند. فاضلاب خانگی پس از تولید از طریق سیستم لوله کشی فاضلاب ساختمان به خروجی فاضلاب ساختمان می رسد و از آنجا به فاضلاب شهری تخلیه می شود.

فاضلاب دیگر ساختمان ها هم به همین صورت وارد شبکه فاضلاب می شود و حجم زیادی فاضلاب از طریق لوله های بزرگ فاضلاب در زیر خیابان ها به حرکت در می آیند تا در نهایت به محل تصفیه خانه فاضلاب برسند. فاضلاب های شهری با رسیدن به تصفیه خانه فاضلاب در حوضچه های بزرگ جمع شده و عملیات تصفیه روی آنها انجام می شود تا پس از گذشت مدتی فاضلاب آنها تجزیه شده و آب تمیز و زلال از آنها حاصل شود. دست آخر هم آب تمیز بدست آمده برای کشاورزی یا مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.

مهم ترین ویژگی فاضلاب شهری همین تصفیه کردن آب است چرا که از ایجاد آلودگی های زیست محیطی جلوگیری می کند و با بازیافت آب و فاضلاب باعث می شود آب مجدد به چرخه مصرف باز گردد. فواید تصفیه فاضلاب و شبکه فاضلاب شهری با دیگر روش های دفع فاضلاب قابل مقایسه نیست اما راه اندازی این شبکه گسترده و تصفیه خانه های آن بسیار هزینه بر است. 

– چاه جذبی (چاه فاضلاب)

اولین و قدیمی ترین روش رایج برای دفع فاضلاب های خانگی استفاده از چاه جذبی است. چاه جذبی که به آن چاه فاضلاب هم گفته می شود همان چاه حفر شده در دل زمین است که فاضلاب ساختمان در آن تخلیه شده و پس از مدتی آب آن در زمین جذب می شود. علت این که به این نوع چاه، چاه جذبی گفته می شود به عملکرد آن بر می گردد.

به این دلیل به چاه فاضلاب چاه جذبی گفته می شود که آب و فاضلاب ریخته شده در آن توسط زمین جذب می شود. زمانی که فاضلاب وارد چاه فاضلاب می شود آب آن کم کم جذب خاک شده و فضولات آن باقی می ماند. به همین صورت هر بار که فاضلاب وارد آن شود آب موجود در فاضلاب جذب زمین می شود و تنها فضولات و رسوب آن در چاه باقی می ماند. اصلا به همین علت است که چاه فاضلاب به این زودی پر نمی شود. چون آب موجود در آن وارد خاک می شود.

استفاده از چاه جذبی برای دفع فاضلاب روشی قدیمی و سنتی است که در گذشته زیاد مورد استفاده قرار می گرفت. البته حالا هم برخی ساختمان های قدیمی و ساختمان هایی که در محله آنها شبکه فاضلاب وجود ندارد از چاه برای دفع فاضلاب استفاده می کنند. مهم ترین علت منسوخ شدن استفاده از چاه جذبی آلودگی زیست محیطی است. فاضلاب وارد شده در چاه ها کم کم وارد زمین شده و محیط زیست را آلوده می کند.

علاوه بر این شیرابه و آب های آلوده جذب شده به زمین کم کم به آب های زیرزمینی هم نفوذ کرده و آنها را آلوده می کنند. پر شدن چاه فاضلاب و نیاز به تخلیه چاه، ظرفیت محدود آن برای ساختمان های بزرگ، عدم امکان حفر چاه در محیط های کوچک از جمله دیگر معایب چاه جذبی فاضلاب است که باعث منسوخ شدن آن شده است. 

– سپتیک تانک

سپتیک تانک (به انگلیسی: Septic tank) روشی غیررایج برای دفع فاضلاب در ایران است که چیزی میان چاه فاضلاب و تصفیه فاضلاب است. در این روش مخزنی بزرگ از جنس بتن، پلی اتیلن، فایبرگلاس و … در داخل زمین قرار می گیرد و فاضلاب ساختمان در آن تخلیه می شود. فاضلاب موجود در مخزن سپتیک طی فرآیندی تصفیه می شود تا ضرری برای محیط زیست نداشته باشد و محیط را آلوده نکند.

آب تصفیه شده در سپتیک تانک از خروجی آن بیرون می آید و در زمین رها شده یا برای کشاورزی و دیگر موارد مورد استفاده قرار می گیرد. سپتیک تانک در واقع یک تصفیه خانه انفرادی است که برای یک ساختمان یا چند واحد ساختمانی می توان از آن استفاده کرد اما برای کل شهر امکان استفاده از آن وجود ندارد. ضمن این که نصب آن نیاز به فضا دارد که در ساختمان های کوچک شهرها امکان پذیر نیست.

از این روی استفاده از سپتیک تانک در شهرها رایج نیست و به جای آن از شبکه فاضلاب شهری و تصفیه خانه ها استفاده می شود. اما ممکن است در مواردی که امکان استفاده از شبکه فاضلاب در بخشی از شهر وجود نداشته باشد از سپتیک تانک به جای چاه فاضلاب استفاده شود.

مزیت سپتیک تانک عدم آلوده کردن محیط زیست و تبدیل فاضلاب به آب سازگار با محیط زیست است. دقیقا همان کاری که تصفیه خانه فاضلاب انجام می دهد. سپتیک تانک دو عیب بزرگ دارد. یکی این که لجن حاصل از تصفیه فاضلاب در کف مخزن جمع می شود و باید پس از مدتی تخلیه شود و دیگری این که نصب آن نیاز به فضای نسبتا بزرگی دارد و در هر ساختمانی نمی توان از آن استفاده کرد.  

فاضلاب خانگی از لوله های فاضلاب به کجا می رود؟

فاضلاب خانگی پس از تولید از طریق ورودی های فاضلاب – یعنی همان تفاوت، چاه سینک، کفشور و … – وارد سیستم لوله کشی فاضلاب ساختمان می شود. فاضلاب پس از عبور از لوله های فاضلاب داخل ساختمان در نهایت به خروجی فاضلاب ساختمان می رسد.

پس از آن اگر ساختمان به شبکه فاضلاب متصل شده باشد فاضلاب ساختمان به لوله های بزرگ شبکه فاضلاب که در زیر خیابان و کوچه ها قرار دارد می ریزد. فاضلاب تمام خانه ها وارد این لوله های بزرگ می شوند و به سمت تصفیه خانه فاضلاب که در خارج از شهر قرار دارد حرکت می کند. در هر شهری که فاضلاب شهری داشته باشد یک یا چند تصفیه خانه فاضلاب در بخش های مختلف وجود دارد که فاضلاب هر منطقه به سمت یکی از تصفیه خانه ها حرکت می کند.

اگر ساختمان قدیمی باشد یا در محل آن شبکه فاضلاب وجود نداشته باشد احتمال زیاد فاضلاب به چاه فاضلاب که در زیر ساختمان حفر شده است می ریزد. فاضلاب در چاه جذبی فاضلاب تخلیه می شود و پس از مدتی آب آن جذب زمین شده و لجن و فضولات آن در کف چاه تجمع می کند.

درست است که غیر از چاه فاضلاب و فاضلاب شهری روش سپتیک تانک هم برای دفع فاضلاب وجود دارد اما این روش در شهرهای ایران چندان رواج ندارد لذا احتمال کمی دارد که فاضلاب ساختمان شما به سپتیک تانک بریزد.

جمع بندی

فاضلاب خانگی پس از تولید توسط انسان و ورود به لوله های فاضلاب مسیر پر پیچ و خمی را برای رسیدن به مقصد و دفع طی می کند. شبکه فاضلاب شهری، چاه فاضلاب و سپتیک تانک سه روش رایج دفع فاضلاب هستند که دو مورد اول بیشترین استفاده را در شهرها دارند. شهرهای بزرگ از فاضلاب شهری استفاده می کنند و شهرهای کوچک فاضلاب خود را در چاه فاضلاب دفع می نمایند.

در پایان لازم به ذکر است که شرکت خدمات فنی کاوه مجری خدمات فنی و مهندسی در حوزه آب و فاضلاب نظیر تخلیه چاه، لوله بازکنی، حفر چاه … می باشد و به صورت شبانه روزی در خدمت همشهریان تهرانی می باشد.