لوله کشی فاضلاب از جمله کارهای ضروری در هر ساختمان است که باید با دقت و ظرافت خاصی انجام شود. انتخاب لوله و اتصالات آن، شیب ‌بندی صحیح، استفاده از درپوش ‌های مناسب، عایق ‌بندی اتصالات و … از جمله نکات مهم این مسئله هستند. رعایت این موارد توسط متخصصین این امر باعث می شود پسماندها و فاضلاب ‌های ساختمان به ‌درستی به بیرون منتقل شوند.

اما عدم رعایت استانداردها و اصول در زمینه لوله کشی ساختمان، می‌ تواند پیامدهای ناخوشایندی مثل گرفتگی، ترکیدگی لوله و بوی بد را به همراه داشته باشد. این موضوع به خصوص در آپارتمان‌ های چند طبقه، اهمیت بیشتری پیدا می ‌کند، زیرا سهل ‌انگاری در این زمینه می ‌تواند به ضرر تمام ساکنین ساختمان تمام شود.

در این مقاله سعی شده که مهمترین نکات و تکنیک ‌های لوله کشی فاضلاب ساختمانی و استانداردهای آن به طور کامل بیان شود. پس تا پایان با ما همراه باشید.

اهمیت و ضرورت لوله‌کشی فاضلاب ساختمان ‌ها

آب‌ های مصرفی در منازل و ساختمان ‌ها، پس از استفاده، با مواد زائد دیگری ترکیب می شوند که در نهایت فاضلاب را تشکیل می دهند. این فاضلاب های تولیدی باید به کمک سیستم لوله کشی ساختمان، به خارج از ساختمان هدایت شوند تا در نهایت به شبکه فاضلاب شهری متصل شوند. اما اگر این تخلیه فاضلاب به طور صحیح انجام نشود، بوی بد آن محیط را فرا می گیرد و زندگی شما را مختل می کند.  

از این رو شما می توانید پی به ضرورت موضوع لوله کشی فاضلاب ساختمان ببرید. موضوعی که اگر به درستی مورد توجه قرار گیرد، می تواند باعث حفظ بهداشت و سلامت شما و همچنین آسایش و رفاه ساکنین ساختمان شود.

بنابراین اهمیت لوله کشی فاضلاب ساختمانی به حدی جدی است که سازندگان ساختمان‌ های مسکونی موظف هستند با انجام لوله‌کشی اصولی و رعایت نکات استاندارد در این زمینه، وظیفه خود را در قبال دفع صحیح فاضلاب انجام دهند. این امر نه تنها برای سلامتی و آسایش ساکنین ساختمان ضروری است، بلکه به روند بازیافتی و حفظ محیط زیست و همچنین افزایش ارزش ملک شما بسیار کمک کننده است.

رعایت نکردن استانداردهای لوله کشی فاضلاب، چه مشکلاتی را ببار می آورد؟

حتماً تا به امروز با مشکلات رایج لوله کشی فاضلاب مثل بوی بد فاضلاب، نم و رطوبت دیوارها، گرفتگی مداوم لوله و یا کُندی جریان آب در منزلتان دست و پنجه نرم کرده اید. این مشکلات، علی الخصوص در خانه ‌های قدیمی بسیار شایع است و می ‌تواند زندگی را به شدت تحت الشعاع قرار دهد.

علت اصلی این مشکلات را هم عمدتاً می توان در فرسودگی لوله ها و عدم رعایت اصول لوله کشی ساختمان جستجو کرد. برای جلوگیری و کاهش وقوع چنین مواردی باید اصول و قواعد لوله کشی ساختمان را رعایت کرد. قواعدی که متخصصین این امر باید به بهترین شکل ممکن حین تهیه نقشه، انتخاب جنس و نوع لوله ها و حتی اتصال و نصب آنها در مسیرهای مورد نظر انجام دهند.

بنابراین رعایت نکردن اصول و استانداردهای لوله کشی ساختمان می تواند پیامدهای ناخوشایندی را به دنبال داشته باشد که مهمترین آنها عبارتند از:

• رفتگی مستمر لوله های فاضلاب و نیاز متعدد به خدمات لوله بازکنی
• کاهش سرعت عبور آب در لوله های فاضلاب
• انتشار بوی بد و زننده فاضلاب در محیط ساختمان
• ترکیدن لوله ها و ایجاد نم و رطوبت بر روی دیوارها، سقف و حتی کف ساختمان
• صرف هزینه های سنگین برای تعویض یا تعمیر سیستم لوله کشی

روش ‌های لوله‌ کشی فاضلاب ساختمان

به طور کلی لوله‌ کشی فاضلاب ساختمان به دو روش‌ توکار و روکار انجام می‌ شود. انتخاب هر یک از این روش ها به عوامل مختلفی مثل نوع لوله، نوع استفاده و کاربرد ساختمان بستگی دارد.

۱. لوله ‌کشی روکار (زیر سقفی)

لوله‌کشی روکار همانطور که از نامش پیداست، روشی است که در آن لوله‌ های فاضلاب به صورت قابل مشاهده بر روی سطوح مختلف مانند دیوار، سقف و یا کف ساختمان نصب می ‌شوند. از مزایای این روش می توان به سهولت در تعمیر و نگهداری، عدم نیاز به عایق کاری خاص، کاهش خطر نشت و نم، عدم نیاز به تخریب، و کارایی برای ساختمان های کوچک اشاره کرد.

۲. لوله‌ کشی توکار (کلکتوری)

لوله‌کشی توکار، روشی مدرن و محبوب در نصب لوله ‌های فاضلاب است که در آن لوله ‌ها به طور کامل در زیر مصالح ساختمانی مثل دیوار، سقف و یا کف قرار می ‌گیرند و قابل مشاهده نیستند. از مزایای این روش می توان به زیبا ماندن نمای ظاهری، عدم اشغال فضای اضافی، برهم نخوردن دکوراسیون منزل، کاهش صدای احتمالی حین تخلیه آب و وجود کلکتور (که مناسب برای ساختمان های بزرگ است) اشاره کرد. 

کلکتور جعبه ‌ای است که در آن هر واحد ساختمانی به صورت مجزا دارای یک شیر اختصاصی می شود. این امر موجب می شود اگر زمانی مشکلی برای لوله‌ های یک بخش به وجود آمد، فقط آب همان قسمت قطع شود و خللی در آبرسانی سایر بخش های ساختمان اتفاق نیفتد. بنابراین در لوله‌کشی توکار، از کلکتور به منظور اتصال لوله‌ های مختلف به یکدیگر استفاده می کنند.

نکات کلیدی در لوله‌ کشی فاضلاب ساختمان‌

همانطور که بیان شد لوله کشی فاضلاب یکی از مهمترین بخش های هر ساختمان محسوب می شود که وظیفه هدایت فاضلاب و پساب ها را به بیرون از ساختمان بر عهده دارد. اگر این سیستم به درستی طراحی و اجرا نشود، می تواند مشکلات متعددی مثل گرفتگی لوله، بوی بد فاضلاب و نشتی را برای شما به همراه داشته باشد.

به منظور جلوگیری از این چالش ها، ۱۲ اصل لوله کشی فاضلاب را برای شما بازگو می کنیم:

۱. لوله کشی بر اساس نقشه

همواره نقشه‎ی راه در اجرای هر کاری، نقش تعیین کننده ای دارد و این موضوع در مورد لوله کشی فاضلاب هم صادق است. نقشه لوله کشی می تواند مسیر دقیق لوله ها، اتصالات، شیب ها، استانداردها و سایر جزئیات را مشخص کند و به عنوان یک راهنما، شما را گام به گام به مقصد نهایی برساند. ترسیم نقشه لوله کشی، یک کار تخصصی است که باید توسط افراد خبره و دارای صلاحیت انجام شود. این موضوع می تواند تا حد زیادی هزینه های لوله کشی شما را نیز پیش بینی و حتی کاهش دهد.

۲. انتخاب لوله مناسب

انتخاب لوله با جنس مناسب، یکی از اصول اساسی در لوله کشی فاضلاب است. لوله های فاضلاب در جنس های مختلفی مثل پولیکا، گالوانیزه و پوش فیت در بازار موجود هستند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. انتخاب جنس لوله مناسب برای فاضلاب به عوامل مختلفی مثل بودجه، نوع ساختمان، محل نصب لوله و سلیقه شما بستگی دارد.

ـ لوله های پولیکا: این نوع لوله ها دارای قیمت ارزان، تنوع بالا در کیفیت، وزن کم و نصب آسان هستند. اما در مقابل معایبی همچون تنوع کیفی زیاد، احتمال پوسیدگی و شکنندگی در نوع ارزانِ آن، و عدم مقاومت در برابر دمای بالا را دارا می باشند. بنابراین به منظور استفاده از لوله های پولیکا، باید از برندهای معتبر و دارای استاندارد استفاده کرد. 

ـ لوله های گالوانیزه:این نوع لوله ها دارای مقاومت بالا در برابر زنگ زدگی، استحکام بدنه و عمر طولانی هستند. اما در مقابل معایبی همچون وزن زیاد، نامناسب بودن برای لوله کشی کف ساختمان، قیمت بالا و نصب دشوارتر را دارا می باشند.

ـ لوله های پوش فیت:این نوع لوله ها ویژگی هایی مثل نصب آسان، مقاوم در برابر ضربه و فشار، و همچنین صدای کم حین حرکت آب را دارند. از طرفی قیمت بالا و محدودیت در تنوع، جزو معایب آنها محسوب می شود.

۳. شیب استاندارد لوله ها

انتخاب شیب استاندارد برای لوله کشی فاضلاب، یکی دیگر از اصول اساسی در این زمینه است. شیب مناسب، سرعت عبور فاضلاب را به گونه ای تنظیم می کند که نه آنقدر زیاد باشد که باعث ایجاد سروصدا در لوله ها شود و نه آنقدر کم باشد که حرکت فاضلاب را کُند کند.

به این ترتیب شیب زیاد می تواند باعث افزایش سرعت حرکت فاضلاب، برخورد ذرات معلق به دیواره لوله ها و نهایتاً ایجاد رسوب و گرفتگی در لوله کند. از طرفی شیب کم هم باعث کاهش سرعت حرکت فاضلاب، ایجاد بوی بد، تجمع فضولات و گرفتگی در لوله ها می شود. بنابراین طبق استانداردهای لوله کشی فاضلاب، شیب لوله ها باید بین ۰ تا ۵ درجه باشد.

۴. توجه به اتصالات لوله کشی

لوله های فاضلاب از نظر نحوه اتصال به هم، تنوع بالایی دارند. این تنوع به شما امکان می دهد تا اتصالات مناسب را با توجه به شرایط محیط انتخاب کنید. اتصالات لوله فاضلاب معمولاً ۴۵ درجه هستند و در برخی موارد، برای محکم شدن آنها از بتن و سیمان استفاده می کنند. در رابطه با لوله کشی فاضلاب همکف هم، معمولاً حدود ۱۵ سانتی متر از لوله ها را با سیمان می پوشانند تا ثابت باقی بمانند.

به طور کلی اتصالات باید با جنس لوله سازگار باشند. مقاومت کافی در برابر شرایط مختلف جوی را داشته باشند. تحمل فشار آب در سیستم فاضلاب را داشته باشند. نصب آسانی داشته باشند و نیاز به ابزار و تجهیزات پیچیده هم نداشته باشند. بنابراین با انتخاب اتصالات مناسب و نصب صحیح آنها، شما می توانید از یک سیستم فاضلاب کارآمد و بدون دردسر در ساختمان خود بهره ببرید.

انواع اتصالات لوله فاضلاب

ـ اتصالات چسبی: این اتصالات با استفاده از چسب مخصوص بهم متصل می شوند. استفاده از این نوع اتصالات آسان است، اما مقاومت کمتری در برابر فشار و ضربه دارند.

ـ اتصالات فشاری: این اتصالات با استفاده از حلقه های لاستیکی و فشار دست به هم متصل می شوند. اتصالات فشاری مقاومت بالایی در برابر فشار و ضربه دارند و نصب آنها نیز آسان است.

ـ اتصالات پوش فیت: این اتصالات نوعی اتصال فشاری هستند که شبیه به سوکت هستند. اتصالات پوش فیت مقاومت و کارایی بالایی دارند و در لوله کشی آشپزخانه، حمام و سرویس بهداشتی کاربرد دارند.

۵. توجه به عایق بندی لوله ها

اگر از روش روکار برای لوله کشی فاضلاب ساختمان استفاده می کنید، حتماً باید لوله ها را به بهترین شکل ممکن عایق بندی کنید. لوله های فاضلابی که در فضای باز کارگذاری می شوند، معمولاً در برابر نوسانات دمایی از مقاومت کمتری برخوردار هستند. همین موضوع باعث می شود در مواقع انبساط و انقباض آسیب پذیر باشند و امکان ترکیدن لوله وجود داشته باشد. این مسئله خصوصاً در زمستان نمود و اهمیت بیشتری پیدا می کند که عایق بندی باعث جلوگیری از ترکیدن لوله ها می شود.

۶. تست سیستم لوله کشی

پس از نصب کامل لوله های فاضلاب و قبل از نصب سینک روشویی، توالت و سایر تجهیزات بهداشتی، انجام تست نهایی برای اطمینان از سلامت و کارایی سیستم فاضلاب ضروری است. انجام تست نهایی به شما کمک می کند تا سیستم فاضلاب شما عاری از نشتی و ناهنجاری باشد. همچنین لوله ها و اتصالات به درستی آب بندی می شوند و بهتر می توانند فشار آب را تحمل کنند.

دقت داشته باشید در حین انجام تست از تجهیزات استاندارد و دقیق استفاده کنید. همچنین به دقت لوله ها و اتصالات را مشاهده کنید تا در صورت هرگونه نشتی و ناهنجاری، آن را گزارش کنید. تا زمانی که تمام نواقص شناسایی و برطرف نشده اند، نباید سینک، توالت و سایر تجهیزات بهداشتی را نصب کرد. تست لوله های فاضلاب ساختمان بدین صورت است که باید به مدت ۱۵ دقیقه، با فشاری بالغ بر ۶ متر آب بر لوله ها اعمال کنید تا استحکام و آب بندی اتصالات به خوبی بررسی شوند.

۷. نصب دریچه بازدید

در محل اتصال لوله های عمودی و افقی، به دلیل تغییر جهت جریان سیال، احتمال انسداد و گرفتگی لوله ها بیشتر است. نصب دریچه در این نقاط به شما این امکان را می دهد که به راحتی به داخل لوله ها دسترسی داشته باشید و گرفتگی ها را رفع کنید. بنابراین نصب دریچه در محل اتصال لوله‌ های عمودی به افقی از اهمیت بالایی برخوردار است. در ضمن این دریچه‌ ها باید به گونه‌ ای نصب شوند که دسترسی به آنها به آسانی امکان‌پذیر باشد.

۸. نصب سیفون در لوله کشی فاضلاب

استفاده از سیفون در لوله کشی فاضلاب امری ضروری است چراکه مانع از انتشار بوی بد فاضلاب در محیط می‌ شود. لوله ‌های فاضلاب، به خصوص اگر برای مدت طولانی خشک باشند، محیطی مساعد برای رشد باکتری ‌ها و حشرات موذی فراهم می‌ کنند و در نتیجه بوی نامطبوع و آزاردهنده‌ ای از خود منتشر می‌ کنند.

سیفون با ایجاد یک تله آبی در مسیر لوله فاضلاب، مانع از ورود هوای آزاد به داخل لوله و انتشار بوی بد می ‌شود. این تله آبی همچنین مانع از ورود حشرات و سایر موجودات زنده به داخل سیستم فاضلاب می ‌شود.

۹. تعبیه هواکش

هواکش یکی از اجزای حیاتی در سیستم لوله کشی فاضلاب است که اغلب نادیده گرفته می شود. عدم توجه به نصب هواکش مناسب در لوله کشی فاضلاب می تواند منجر به مشکلات متعددی از جمله بوی بد فاضلاب در ساختمان شود. هواکش با ایجاد یک مسیر برای ورود هوای تازه به داخل سیستم فاضلاب، به تعادل فشار در لوله ها کمک می کند. این امر از ایجاد خلاء در لوله ها و مکش آب سیفون ها جلوگیری می کند، که می تواند منجر به انتشار بوی بد فاضلاب در محیط شود. بنابراین در تمام بخش هایی از سیستم فاضلاب که از سیفون استفاده می شود، نصب هواکش یک امر ضروری است.

۱۰. توجه به استانداردهای لوله کشی در آپارتمان

لوله کشی آپارتمان های بلندمرتبه به دلیل پیچیدگی بیشتر سیستم فاضلاب و افزایش حجم فاضلاب تولیدی، نیازمند رعایت استانداردهای خاص (مثل انتخاب لوله های با قطر و ضخامت مناسب) است.

از جمله مهمترین این استانداردها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ـ استفاده از هواکش کمکی: در آپارتمان هایی که تعداد طبقات آنها بیش از ۱۰ است، به دلیل افزایش ارتفاع و حجم فاضلاب، استفاده از یک هواکش اصلی برای تخلیه هوا کافی نیست. در این نوع آپارتمان ها، باید از هواکش کمکی در مسیر لوله فاضلاب استفاده شود. هواکش کمکی به تخلیه سریعتر هوا از لوله ها و جلوگیری از ایجاد بوی بد فاضلاب کمک می کند.

ـ عبور فاضلاب سرویس بهداشتی از طبقات پایین تر: در چنین آپارتمان هایی، فاضلاب سرویس بهداشتی طبقات فوقانی نباید از روی سقف طبقات پایین تر عبور کند. این امر می تواند منجر به نشت فاضلاب و ایجاد خسارات به واحدهای مسکونی طبقات پایین تر شود. برای جلوگیری از این مشکل، فاضلاب سرویس بهداشتی باید از داخل داکت های مخصوص و یا از زیر سقف طبقات پایین تر عبور داده شود.

۱۱. مقاوم سازی لوله ها

به منظور افزایش قدرت استحکام لوله های فاضلاب، باید فاصله خالی زیر لوله ها با مقوا، گونی، ملات یا … پوشانده شود. این کار از لرزش، تحرک و ضربه خوردن لوله ها جلوگیری می کند و مانع از آسیب و ترک خوردن آنها در دراز مدت می شود.

۱۲. اتصال صحیح لوله ها به سیستم فاضلاب شهری

نکات مختلفی در اتصال لوله های فاضلاب به فاضلاب شهری وجود دارد که تمام این امور باید توسط افراد لوله کش رعایت شوند. به عنوان مثال هیچ یک از لوله های ناودان، پارکینگ، حیاط، کفشور تراس و زیرزمین نباید به فاضلاب شهری متصل شوند. بلکه چنین لوله هایی باید وارد چاه جذبی ساختمان شوند.

تکنیک های مناسب حین لوله‌ کشی فاضلاب

علاوه بر نکات کلیدی نصب و اجرای لوله‌کشی فاضلاب ساختمان که در بالا بیان شد، تکنیک های ظریفی هم در حین لوله کشی وجود دارد که رعایت آنها باعث ارتقاء کیفی کار و افزایش طول عمر لوله ها می شود.

برخی از مهمترین تکنیک ها عبارتند از:

• قرار دادن کارتن، مقوا، گونی یا … در زیر لوله‌ ها به منظور محکم شدن از تحرکات احتمالی
• عایق کاری و پوشاندن لوله‌ ها (اعم از پلاستیکی و فلزی) به منظور محافظت از آنها در برابر پوسیدگی و خوردگی
• تخلیه آب سیستم لوله کشی به منظور جلوگیری از یخ زدگی آب در لوله ها (البته اگر اجرای لوله‌ کشی در ماه‌ های سرد سال می شود)
• سنگین نکردن وزن سیستم لوله کشی ساختمان با اضافه کردن موارد غیرضرور مثل نصب شیرآلات اضافی بر روی لوله ها
• انتخاب کردن محل تقاطع دو دیوار (به‌ صورت عمودی)، در صورتی که لوله ‌کشی در سقف انجام می شود

جمع بندی

لوله کشی فاضلاب در تمام ساختمان ها وجود دارد و مهم این است که باید به صورت اصولی و استاندارد پیاده سازی شود. اجرای اصولی و استاندارد لوله کشی فاضلاب در ساختمان به افزایش کارایی و جلوگیری از بروز مشکلات در آن کمک می کند. اگر به دنبال اجرای صحیح لوله کشی فاضلاب ساختمان هستید می توانید از متخصصین این حوزه کمک بگیرید. شرکت خدمات فنی کاوه شرکت تخصصی لوله کشی فاضلاب در انواع ساختمان ها است که برای این کار از افراد با تجربه و خبره در لوله کشی ساختمان استفاده می کند.