خانه های قدیمی که از چاه فاضلاب استفاده می کنند گاهی اوقات با چاه مشکلاتی دارند. بعضا پیش می آید که چاه فاضلاب به سرعت پر شده و بالا می زند. فاضلاب از توالت یا حمام زیرزمین بالا می زند و ساختمان پر از فضولات می شود. بوی تعفن و صحنه آزاردهنده آن آرامش را از ساکنین می گیرد. حتی در برخی موارد چند بار تخلیه چاه هم انجام شده اما کارساز نبوده و پس از مدتی مجدد چاه فاضلاب پر شده است.

زود پر شدن چاه فاضلاب مشکلی است که خیلی از خانه های قدیمی دارای چاه جذبی با آن درگیر هستند. این مشکل عللی دارد و هنگام رخ دادن از خود علائمی نشان می دهد. در این مطلب زود پر شدن چاه فاضلاب به صورت کامل توضیح داده شده است و علائم و نشانه های آن به خوبی معرفی شده است. همچنین روش هایی برای جلوگیری از زود پر شدن چاه جذبی فاضلاب عنوان شده که برای شما مفید است. 

پس با ما همراه باشید تا با همراهی هم این مطلب آموزشی را به پایان برسانیم.

چرا چاه فاضلاب زود پر می شود؟ حتی بعد از تخلیه چاه!

زمانی که چاه فاضلاب نتواند به خوبی فاضلاب را جذب کند یا حجم فاضلاب ورودی به آن زیاد باشد چاه سریع پر می شود. بد نیست بدانید که عملکرد چاه فاضلاب که نوعی چاه جذبی است مبتنی بر جذب فاضلاب توسط خاک است. زمانی که آب و فاضلاب وارد چاه می شود زمین به آرامی آب را به خود جذب می کند همانطور که وقتی مقداری آب روی خاک می ریزد کم کم توسط خاک جذب می شود. آب و مایعات موجود در فاضلاب توسط زمین جذب می شود و فضولات در چاه باقی می ماند.

این فرآیند طبیعی جذب فاضلاب توسط چاه است. هر چیزی که باعث ایجاد اختلال در این فرآیند شود باعث زود پر شدن چاه می شود. به عبارت دیگر زمانی که به هر دلیلی فاضلاب ورودی به چاه توسط زمین جذب نشود چاه فاضلاب پر می شود و این اتفاق با بیرون زدن فاضلاب از پایین ترین لوله فاضلاب در ساختمان مثل توالت و کفشوی زیرزمین خود را نشان می دهد.

بنابراین می توان اینطور نتیجه گیری کرد که پر شدن سریع چاه فاضلاب به این معنی است که زمین چاه امکان جذب فاضلاب را ندارد و اختلالی در فرآیند جذب اتفاق افتاده است. این موضوع الزاما ارتباطی به تخلیه چاه ندارد و ممکن است چند بار هم تخلیه چاه انجام شده باشد اما مجدد شاهد پر شدن چاه جذبی باشیم. لازم است متخصصین این حوزه موضوع را بررسی کرده و علت اصلی آن را پیدا کنند.

در ادامه بیشتر در مورد دلایل پر شدن زود هنگام چاه فاضلاب توضیح داده شده است. 

علل پر شدن سریع چاه فاضلاب ساختمان

در بخش قبل ذکر شد که عامل اصلی پر شدن چاه فاضلاب عدم جذب صحیح آب توسط زمین است. اما برای این موضوع دلایل متعددی وجود دارد. یعنی دلایلی وجود دارد که باعث می شود چاه فاضلاب نتواند فاضلاب را به خوبی جذب کند و نتیجه آن چاه سریع پر می شود.

پر شدن زود هنگام چاه جذبی دلایل مختلفی دارد اما مهمترین دلایل به شرح زیر است.

علت ۱: جنس غیرجاذب زمین چاه

چاه فاضلاب بر پایه جذف فاضلاب توسط زمین کار می کند یعنی باید آب ورودی به داخل آن توسط زمین کاملا جذب شود. در غیر اینصورت در دفع فاضلاب مشکل ایجاد می شود و پس از مدت بسیار کوتاهی چاه فاضلاب پر می شود. لذا حتما باید قبل از حفر چاه فاضلاب به جنس زمین توجه کرد و اگر زمین توانایی جذب آب را دارد اقدام به حفر چاه فاضلاب در آن نمود. زمین های جاذب که خاک آن به خوبی آب را جذب خود می کند برای این کار بهترین گزینه هستند.

چنین زمین هایی باعث می شوند چاه فاضلاب کارایی بهتری پیدا کرده و بتواند دفع فاضلاب را به خوبی انجام دهد. البته که جاذب بودن یا نبودن جنس خاک چاه دست ما نیست اما باید پیش از حفر چاه به آن توجه داشته باشید. اما در صورتی که زمین حفر چاه مناسب نباشد ممکن است پس از مدت کوتاهی بر خلاف انتظار، چاه فاضلاب پر شده و فاضلاب آن سرریز شود. 

 زمین های شن و ماسه بهترین عملکرد را در این مورد دارند. علتش هم این است که میان دانه های شن و ماسه فضایی وجود دارد که باعث می شود آب به راحتی داخل آن نفوذ کند. بر خلاف آن زمین های سنگلاخی است که جذب کمی دارند و برای چاه فاضلاب چندان مناسب نیستند. بدتر از همه زمین های رسی است که به هیچ عنوان آب را جذب نمی کند و اصلا حفر چاه در این نوع خاک ها صحیح نیست.

حفر چاه در ساختمان اهمیت فراوانی دارد و باید برای انجام این کار از متخصصین خبره استفاده نمود. البته جنس زمین تنها یک مورد موثر در پرشدن سریع چاه است و موارد دیگری هم وجود دارد که در ادامه ذکر شده است.

علت ۲: حجم کم چاه حفر شده

چاه فاضلاب که در زمین حفر می شود دقیقا مثل یک منبع آب است که حجم مشخصی دارد. اگر حجم آن کم باشد، فاضلاب کمتری در آن جای می گیرد و طبیعیتا فرصت جذب فاضلاب هم کمتر خواهد بود. لذا زودتر شاهد پر شدن چاه خواهیم بود. در پایین چاه های جذبی قطر و حجم چاه افزایش پیدا می کند که به آن قسمت انباره گفته می شود. کار انباره علاوه بر ذخیره سازی فاضلاب، فراهم کردن فرصت جذب آب توسط زمین می باشد. به خاطر این که در انباره سطح ارتباط آب با خاک بیشتر است، جذب فاضلاب هم بیشتر خواهد بود.

علاوه بر حجم انباره، عمق چاه نیز در افزایش حجم چاه و افزایش ظرفیت فاضلاب آن موثر است. اگر عمق چاه کم باشد ظرفیت کمتری برای نگهداری فاضلاب دارد و سریع تر پر می شود. اگر حجم انباره هم کم باشد باز هم چاه سریع تر پر می شود. هنگام حفر چاه باید به این نکته دقت کرد و عمق چاه و حجم انباره را متناسب با شاخص های ساختمان تعیین کرد.

شاخص های موثر در ظرفیت چاه عبارتند از: جمعیت ساختمان و تعداد واحدها، نوع کاربری ساختمان (مسکونی، اداری و … چون قطعا ساختمان اداری فاضلاب کمتری از ساختمان مسکونی دارد)، میزان فاضلاب تولیدی و … که با تحقیق و بررسی و محاسبه، عمق چاه و حجم مناسب برای انباره آن بدست می آید.

علت ۳: ورود حجم زیاد فاضلاب

چاه فاضلاب هر چقدر هم که عمیق باشد و حجم انباره آن بزرگ باشد، باز هم ظرفیت مشخصی دارد و تا حد معینی می تواند فاضلاب ورودی را جمع آوری کرده و دفع کند. در صورتی که فاضلاب ورودی بیش از حد تعیین شده برای چاه باشد، آب و فاضلاب داخل چاه باقی می ماند و جذب خاک نمی شود. در این صورت پس از مدتی چاه پر می شود و باید تخلیه چاه انجام شود.

پس حجم چاه باید متناسب با فاضلاب ورودی به داخل آن حفر شود و اگر چاه ظرفیت فاضلاب ورودی را نداشته باشد لازم است چاه دیگری در ساختمان حفر شود. مثلا حفر چاه ۱۰ متری برای یک ساختمان یک طبقه مناسب است اما برای سه طبقه ساختمان مسکونی که سه خانواده در آن زندگی می کنند اصلا مناسب نیست و به سرعت پر می شود.

علت ۴: ورود مواد زائد به داخل چاه 

آخرین عامل مهم و موثر در پرشدن و سرریز شدن چاه های فاضلاب چذبی ورود مواد زائد به داخل چاه است. در ابتدا گفته شد که چاه های جذبی بر پایه جذب فاضلاب توسط زمین کار می کنند. اگر این عمل مختل شود دیگر چاه کارایی ندارد و به سرعت پر می شود. ورود مواد زائد نظیر چربی، مو، فضولات، زباله و … به داخل چاه رفته رفته باعث می شود منافذ موجود در دیواره و کف چاه که کار جذب آب را بر عهده دارند گرفته شود و عملیات جذب با مشکل مواجه شود. ورود این مواد گرچه تا حدودی اجتناب ناپذیر است اما به هر حال باعث می شود چاه کارایی خود را در طولانی مدت از دست بدهد و به سرعت پر شود .

اگر چاه به خاطر هر یک از دلایل فوق پر شده و سرریز شود باید عملیات ترکیبی تخلیه چاه و نوسازی چاه انجام شود. ابتدا فاضلاب چاه به وسیله تانکرهای مکنده مخصوص با ظرفیت بالا از داخل چاه مکش می شود و پس از تخلیه فاضلاب و مکش لجن های انباشته شده در کف چاه، عملیات نوسازی چاه آغاز می شود. این عملیات تراشیدن لایه های رسوب و فضولات از دیواره چاه را به همراه دارد و در نهایت باعث می شود چاه همچون یک چاه تازه حفر شده عمل کند.

علائم و نشانه های پرشدن چاه فاضلاب

خیلی از افراد می پرسند که چطور باید فهمید چاه فاضلاب در آستانه پر شدن است؟ متخصصین این حوزه روش های مختلفی را برای تشخیص پرشدن چاه فاضلاب ساختمان ارائه کرده اند که در اینجا برخی از موارد را به شما آموزش داده ایم. بهتر است این روشها را بیاموزید و با بررسی های خود متوجه شوید که آیا چاه فاضلاب شما پر شده است یا خیر.

رایج ترین روش های تشخیص پرشدن چاه عبارتند از:

– انتشار بوی نامطبوع

یکی از رایج ترین شواهد و نشانه های پر شدن چاه فاضلاب انتشار بوی نامطبوع در داخل ساختمان است. این بو در واقع بوی فاضلاب است که از طریق لوله های فاضلاب به داخل توالت، حمام و کفشورها نفوذ کرده و وارد ساختمان شده است. البته هر بوی نامطبوعی به معنی پر شدن چاه نیست اما پر شدن چاه به احتمال زیاد بوی نامطبوع را به همراه خواهد داشت.

درست است که فاضلاب و فضولات بوی بدی دارند اما در داخل چاه خالی این بو به ساختمان نفوذ نمی کند یا مقدار آن کم است. در حالی که در چاه های پر یا در آستانه پر شدن میزان و شدت بو بیشتر شده و از طریق لوله ها به ساختمان نفوذ می کند. بویی بشدت زننده و آزار دهنده که برای اهالی ساختمان بسیار آزاردهنده می باشد. 

– وجود نم روی دهانه چاه (کف ساختمان)

هر چه چاه بیشتر پر شود سطح آب آن بالاتر می آید و بخار و رطوبت بیشتری از متصاعد می شود. این بخار و رطوبات در دیواره و سقف چاه نم ایجاد می کنند که این نم به کف ساختمان هم نفوذ می کند. هرچقدر این آب بیشتر باشد، رطوبت ایجاد شده هم بیشتر خواهد بود. به همین دلیل است که در چاه های بسیار قدیمی شاهد شسته شدن کامل دیواره و ریزش ناگهانی چاه هستیم.

این رطوبت زمانی که فاضلاب داخل چاه به دهانه نزدیک شود بیشتر می شود و در دهانه چاه رطوبت ایجاد می کند. این رطوبت باعث می شود دهانه چاه و دورچینی های آن مرطوب شود. در صورت بررسی این موضوع احتمالا متوجه می شوید که موزاییک های روی چاه با دیگر موزاییک ها متفاوت است و دارای رطوبت می باشد. 

– صدای آب داخل چاه

یک روش خوب برای تشخیص میزان پر بودن چاه، گوش دادن به صدای فاضلاب ورودی به داخل چاه است. زمانی که آب داخل چاه ریخته می شود از صدای ایجاد شده می توان فهمید که چه میزان آبی با چه فاصله ای ریخته شده است. اگر محل دقیق چاه را بدانید و گوشتان را روی آن بگذارید، هنگام ورود آب و فاضلاب به داخل آن می توانید متوجه شوید که چاه تا چه مقدار پر شده است.

این کار را باید به صورت عملی انجام شود و امکان توضیح دادن آن وجود ندارد. اگر کمی روی صدای آب تمرکز کنید متوجه می شوید که چاه تا چه حدی پر شده است. صدای ایجاد شده به خوبی بیانگر موضوع می باشد، تنها باید محیط ساکت باشد و شما هم با تمرکز به صدا توجه کنید.

– بیرون زدن فاضلاب از لوله ها

آخرین و بدترین روش برای تشخیص پر شدن چاه که هر کسی از آن مطلع است، بیرون زدن فاضلاب و سرریز شدن چاه می باشد. زمانی که فاضلاب از داخل توالت یا کفشوی های کف ساختمان بیرون میزند اولین فکری به به ذهن افراد می آید این است که چاه پر شده است. باید توجه داشت که بیرون زدن فاضلاب از توالت و لوله ها ناشی از گرفتگی لوله نباشد. اگر گرفتگی لوله باشد مشکل با یک بار لوله بازکنی حل می شود. اما اگر مشکل پر شدن چاه باید تخلیه چاه انجام شود.

برای اطمینان از این موضوع تنها کافیست به محل خروج فاضلاب دقت کنید. اگر خروج فاضلاب به خاطر پر شدن چاه باشد باشد فاضلاب از پایین ترین نقطه ساختمان یعنی کفشور، توالت و حمام طبقه زیرزمین بیرون بزند نه طبقات بالاتر.

زمانی که چاه فاضلاب پر می شود باید چکار کرد؟

در زمان پر شدن چاه فاضلاب باید چند کار را انجام دهید تا بتوانید هم از شر فاضلاب بیرون زده خلاص شوید و هم چاه را مانند روز اول قابل استفاده کنید. برای دستیابی به این اهداف باید مراحل زیر انجام شود.

۱. تخلیه چاه: اولین کار پس از پر شدن چاه فاضلاب تخلیه چاه است. ابتدا باید فاضلاب داخل چاه به صورت کامل تخلیه شود تا بتواند مراحل بعدی را انجام داد. لذا مهم ترین کار در همان لحظات اولیه بالا زدن فاضلاب از چاه دستشویی یا حمام تماس با شرکت تخلیه چاه است. با یک شرکت فنی موسوم به شرکت تخلیه چاه تماس بگیرید تا با پمپ و تانکر تخلیه چاه فاضلاب موجود در چاه دستشویی را به صورت کامل تخلیه کنند.

۲. بررسی وضعیت چاه: پس از خالی شدن فاضلاب چاه متخصصین درب چاه را باز می کنند و وضعیت آن را مورد ارزیابی قرار می دهند. بررسی وضعیت چاه و داخل آن این نتیجه را بدست می دهد که چاه فاضلاب یا نیازمند لایروبی و نوسازی است و با این کار همچون روز اول می تواند فاضلاب جذب کند. یا این که چاه امکان استفاده مجدد را ندارد و باید در کنار آن چاه جدیدی حفر شود.

۳. لایروبی و نوسازی چاه (در صورت امکان): اگر بررسی ها نشان دهد که چاه به دلیل رسوب و لجن حاصل از فاضلاب پر شده است می توان آن را لایروبی کرد. منظور از رسوب گرفتن چاه این است که چاه طی سال ها استفاده فضولات در داخل آن انباشته شده و به صورت لجن و رسوب درآمده است که نه توسط زمین جذب می شود و نه اجازه می دهد آب بتواند به خوبی جذب خاک شود. در این حالت می توان چاه را لایروبی کرده و از آن مجدد استفاده کرد.

در عملیات لایروبی و نوسازی رسوب و فضولات چسبیده به کف و دیواره چاه کاملا پاکسازی شده و از چاه خارج می شوند. این کار باعث می شود دیگر در دیواره چاه هیچ لایه رسوبی باقی نماند و چاه همچون روز اول دیواره خاکی داشته باشد تا بتواند آب را جذب کند. البته عملیات لایروبی در صورت قابل انجام است که ساختار چاه تخریب نشده باشد و حالت اولیه خود را حفظ کرده باشد.

۴. حفر چاه جدید (در صورت لزوم): اگر چاه امکان بازسازی نداشته باشد یا این که حجم فاضلاب ورودی به چاه جذبی زیاد باشد و چاه توان جذب آن را نداشته باشد باید به فکر چاه جدید بود. در این صورت باید یک چاه جدید در زمین حفر شود و فاضلاب ساختمان در آن تخلیه شود.

جمع بندی

پر شدن چاه فاضلاب دلایل متعددی دارد که رایج ترین دلیل حجم بالای فاضلاب ورودی و ظرفیت کم چاه فاضلاب است. پر شدن چاه هم نشانه هایی دارد که مهم ترین آنها ایجاد رطوبت در کف ساختمان است. در صورتی که بر اساس علائم ذکر شده تصور می کنید چاه فاضلاب ساختمان در حال پر شدن است بهتر است برای اطمینان از این موضوع با متخصصین این حوزه تماس بگیرید و از آنها بخواهید تا چاه فاضلاب شما را بررسی کنند. متخصصین شرکت خدمات فنی کاوه با تجربه ای چند ساله در حوزه لوله بازکنی و تخلیه چاه آماده راهنمایی کردن شما و ارائه مشاوره رایگان در این خصوص هستند.