فصل تابستان است و سوسک های بزرگ آن. سوسک های بزرگ فاضلاب که بزرگی و سیاهی آنها دل هر بیننده ای را ریش می کند. خانم ها با دیدنش فشارشان می افتد و آقاها در مقابله با آنها فریاد می زنند. افراد برای مقابله با سوسک های بزرگ فاضلاب هر کاری که فکرش را بکنید انجام می دهند. تمام درزهای خانه را می پوشانند اما باز هم در نیمه شب همان زمانی که هیچ کس انتظارش را ندارد یک سوسک گنده جلوی جشمشان رژه می رود و شبشان را خراب می کند.

همه کسانی که زمانی با سوسک های حمام یا فاضلاب رویارویی جدی داشته اند یک سوال واحد دارند، سوسک های فاضلاب واقعا از کجا می آیند و چطور وارد خانه می شوند؟ و اصلا چطور باید با آنها مقابله کرد و این موجودات چندش آور را از بین برد. این مطلب دقیقا برای پاسخ به تمام این سوال ها نوشته شده است.

پس با ما همراه باشید تا این مطلب آموزشی که کمی چندش آور است را با هم به پایان برسانیم و پس از آن برای از بین بردن سوسک ها اقدامی اساسی کنیم.   

بررسی اجمالی سوسک فاضلاب و انواع سوسک های دیگر

پیش از شروع موضوع اصلی بهتر است اطلاعات مختصری در مورد انواع سوسک ها کسب کنید تا بدانید که دقیقا قرار است با چه موجوداتی طرف هستید و آنها را به خوبی بشناسید. خب سوسک ها انواع مختلفی دارند و اصلا همه آنها آنطور که ما تصور می کنیم چندش آور و زشت نیستند. در اینترنت از سوسک های آمریکایی، اسرائیلی، آلمانی و … مطلب زیاد است اما ما در اینجا کاری به نژاد و گونه سوسک ها نداریم. فارغ از نژاد سوسک ها ما در زندگی خود با سه نوع سوسک زیر طرف هستیم:

– سوسک فاضلاب (سوسک حمام)

سوسک فاضلاب که اصطلاحا به آن سوسک حمام هم گفته می شود همان سوسک های بزرگی است که همه آن را می شناسیم و دارای رنگ سیاه یا قهوه ای هستند. مردم معمولا به سوسک های فاضلاب، سوسک بزرگ یا سوسک گنده می گویند. سوسک حمام دارای شاخ های بسیار بزرگی است و محل زندگی آن داخل چاه، لوله فاضلاب یا هر محیطی است که دارای فاضلاب، کثیفی یا رطوبت باشد.

این نوع از سوسک ها در تابستان و فصول گرم سال از محل اصلی زندگی خود که همان لوله های فاضلاب است خارج می شوند و راهی جوی آب و منازل مردم می شوند. سوسک ها بیشتر در شب یا تاریکی حرکت می کنند و محیط های مرطوب و کثیف را دوست دارند. در صورتی فضا برای سوسک فاضلاب مهیا باشد اقدام به تخم ریزی می کند تا پس از مدتی ده ها سوسک مثل خود را در محل تولید کند!

– بچه سوسک فاضلاب (پوره) 

بچه سوسک فاضلاب که به آن پوره هم گفته می شود نوع نابالغ سوسک فاضلاب است. یعنی همان سوسک فاضلاب است که هنوز به بلوغ نرسیده است و اندازه آن کمی کوچک تر از سوسک های بالغ فاضلابی است. اندازه بچه سوسک ها متفاوت است اما شاید بتوان گفت اندازه نوجوان آنها نصف سوسک بالغ باشد.

شکل ظاهری بچه سوسک آن بر خلاف بالغ آن چندان زمخت نیست. این خود یک نشانه بسیار کاربردی است. اگر با سوسکی مواجه شدید که خیلی بزرگ نبود و حس کردید که از آن زیاد نمی ترسید احتمالا شما با یک بچه سوسک مواجه شده اید. علاوه بر این بچه سوسک ها حالت تپل دارند و روی بدن آنها خط های موازی (مثل خط های گورخر) دیده می شود. 

– سوسک کابینت (سوسک ریز)

نوع دیگری از سوسک ها که در محل زندگی ما به وفور دیده می شود سوسک ریز کابینت است. سوسک ریز از این جهت به سوسک کابینت مشهور شده است که محل زندگی آن بیشتر در کابینت های آشپزخانه است. این سوسک ها در محیط های فاضلابی زندگی نمی کند و بیشتر در آشپزخانه ها رویت می شوند.

ورود آنها به خانه هم معمولا از میان سبزی و میوه یا کابینت های دست دوم است. سوسک کابینت رنگ روشن میان زرد و قهوه ای دارد و بر خلاف سوسک های فاضلابی دارای اندام ظریفی است. مقابله با سوسک کابینت بسیار سخت است و به دلیل تخم ریزی زیاد اگر وارد خانه ای شود به این راحتی نمی توان آن را از بین برد. 

سوسک فاضلاب از کجا می آید و چطور وارد خانه می شود؟

پیدا کردن منشا تولید سوسک فاضلاب و نحوه ورود آنها به داخل ساختمان مسئله ای است که به این راحتی برای همه مشخص نمی شود. سوسک ها از جاهایی وارد ساختمان می شود که به قول خودمان عقل جن هم به آن نمی رسد. برای این که بفهمید سوسک ها دقیقا از کجا می آیند و وارد منزل شما می شوند باید تلاش زیادی کنید. ما در همین راستا تلاش کرده ایم و به این نتیجه رسیده ایم که سوسک ها از محل های زیر می آیند و وارد ساختمان می شوند.

۱. دریچه فاضلاب (دریچه آدم رو)

قبل تر ذکر شد که سوسک ها عاشق فاضلاب و محیط های آلوده، مرطوب و تاریک هستند. داخل دریچه های فاضلاب که به آن آدم رو یا منهول گفته می شود همه این شرایط را دارد. پس سوسک ها چه جایی بهتر از آدم رو ها می توانند پیدا کنند. داخل آدم رو فاضلاب هم آب و هوای خوبی برای سوسک ها دارد و هم خوراک مورد پسند آنها به وفور در آنجا یافت می شود.

اگر دقت کرده باشید دریچه های فلزی فاضلاب که در کف خیابان ها وجود دارد دارای تعدادی سوراخ است که سوسک های فاضلابی به راحتی از آنجا خارج می شوند.  سوسک های خارج شده از دریچه فاضلاب هر یک به سمت مقصد خود گسیل می شوند. برخی به سمت منازل حرکت می کنند، برخی در داخل جوی های پنهان می شوند و برخی هم به سراغ زباله های انباشته شده در گوشه تاریک خیابان می روند.  

۲. لوله فاضلاب بدون سیفون

سوسک ها به راحتی از لوله های فاضلابی که دارای سیفون نباشد خارج می شوند. سیفون همچون سدی در مقابل سوسک ها است که جلوی خروج آنها از لوله فاضلاب را می گیرد و اجازه نمی دهد سوسک ها وارد ساختمان شوند. توالت، کفشور یا هر ورودی فاضلابی که سیفون نداشته باشد یک منشا تولید سوسک فاضلابی برای ساختمان شما به حساب می آید.

درست است که اکثر ساختمان های فعلی در تمام ورودی های فاضلاب خود سیفون دارند و این سیفون از خروج سوسک های فاضلابی جلوگیری می کند اما همچنان مشاهده می شود که در برخی از لوله ها از سیفون استفاده نشده است. این مشکل در ساختمان های قدیمی یا خانه های به اصطلاح «بساز بفروش» بیشتر دیده می شود. به عنوان مثال در کفشور بام به خاطر کم اهمیت بودن آن از سیفون استفاده نشده است. 

۳. هواکش فاضلاب (ونت)

در لوله کشی فاضلاب ساختمان ها برای بهینه سازی عملکرد یک لوله فاضلاب قرار داده می شود که به لوله کشی فاضلاب متصل است و به بام ساختمان ختم می شود. سر این لوله حالت خمیده (مثل علامت سوال) دارد و گازهای فاضلاب از آن خارج می شود. این لوله هواکش فاضلاب است که به آن ونت هم گفته می شود. هواکش فاضلاب باید دارای حفاظ یا توری باشد که جلوی خروج سوسک فاضلاب را بگیرید.

اما ممکن است به هر دلیلی در برخی ساختمان ها یا حتی خیلی از ساختمان ها به دلیل بی توجهی به این مسئله برای هواکش فاضلاب از توری استفاده نشود. در این صورت  سوسک های فاضلابی مسیر طولانی و عمودی لوله را با حوصله طی می کنند و وارد دنیای بیرون می شود. از بیرون لوله به هر کجا که بخواهند می روند.   

۴. سیفون بدون آب

سیفون فاضلاب تنها زمانی کارکرد صحیح خود را دارد که در آن آب وجود داشته باشد. عملکرد صحیح سیفون کاملا وابسته به آب است و اگر در داخل سیفون آب وجود نداشته باشد این وسیله هیچ کاربردی ندارد و عملا جلوی خروج سوسک و گازهای فاضلاب را نمی گیرد. اما سیفون ها که همیشه آب دارند چطور می شود که بدون آب شوند؟ درست است، معمولا در سیفون ها آب وجود دارد اما گاهی هم پیش می آید که آب آنها خشک شود.

در دو حالت سیفون لوله فاضلاب بدون آب می شود. یکی مربوط به زمانی است که طولانی مدت آبی وارد لوله فاضلاب نشده باشد. مثلا کفشور حیاط حدودا یک ماه آبی به خود ندیده باشد. یا چند هفته کسی از توالت استفاده نکرده باشد. در این صورت آب داخل سیفون تبخیر شده و سیفون کاملا خشک می شود. با تبخیر آب داخل سیفون دیگر سدی در برابر سوسک های فاضلابی وجود ندارد و آنها می تونند بدون دردسر به سیفون عبور کرده و وارد ساختمان شوند.

مورد دیگر زمان نصب سیفون است یعنی زمانی که تازه سیفون و لوله فاضلاب نصب شده است. در این زمان اگر آبی در لوله ریخته نشود سیفون خالی از آب است و چیزی وجود ندارد که جلوی سوسک ها را بگیرد. انتشار بوی بد فاضلاب بهترین نشانه برای عدم وجود آب در سیفون است؛ البته نه همیشه. اگر از لوله فاضلاب کم استفاده می کنید و بوی بد هم می دهد به احتمال زیاد به همین دلیل است. راه حل آن هم بسیار ساده است. یک پارچ آب داخل سیفون بریزید. 

۵. جوی کثیف خیابان

یکی دیگر از منابع انتشار سوسک فاضلابی جوی های کثیف خیابان هستند. البته جوی ها خود تولیدکننده سوسک نیستند بلکه سوسک های خارج شده از شبکه فاضلاب شب ها را در جوی های کثیف یا در میان زباله های کنار کوچه و خیابان می گذرانند و روزها را در زیر پل ها یا قسمت های تاریک جوی پنهان می شوند. مجدد در شب بعد از محل اختفا خارج شده و به منازل و محیط های دیگر راه پیدا می کنند. 

جوی های کثیف و دارای زباله محل مناسبی برای حضور سوسک های فاضلاب هستند و به شدت سوسک ها را به خود جذب می کنند. آشغال های گوشی خیابان هم همین شرایط را دارند و در صورتی که محیط را کثیف کرده باشند بسیار مورد علاقه سوسک ها می باشد. 

بهترین راه برای مقابله با سوسک های فاضلاب

برای مقابله با سوسک های فاضلابی باید یک کار همه جانبه انجام دهید. تنها با استفاده از اسپره حشره کش (پیف پاف) یا یک دم‌پایی نمی توانید جلوی سوسک های فاضلاب را بگیرید. آنها وارد خانه تان می شوند و اگر خوش شانس نباشید تخم ریزی هم می کنند. برای موفقیت در این راه باید برنامه ای جامع اجرا کنید. یعنی همه محل هایی که احتمال دارد سوسک از آنجا وارد ساختمان شما شود را مسدود کنید.

در ادامه مراحل کار به صورت کامل شرح داده شده است. مراحل زیر را یک به یک بررسی کنید و در صورت نیاز هر یک را انجام دهید. 

۱. بستن سوراخ دریچه های فاضلاب

اولین و مهم ترین کار بستن سوراخ دریچه های فاضلاب است. اگر در نزدیکی ساختمان شما دریچه فاضلاب وجود دارد اولین قدم همین کار است. سراغ این دریچه ها بروید و سوراخ های روی آن را که معمولا دو عدد است به نحوی کیپ کنید. معمولا سوراخ ها به اندازه است که انگشت به راحتی در آن وارد می شود. پس سوسک می تواند به راحتی از آنجا خارج شود.  برای بستن این سوراخ ها از هرچه که می توانید استفاده کنید فقط باید طوری سوراخ را ببندید که به این زودی باز نشود.

دریچه فاضلاب در معرض آب، باد و عبور خودروها است. باید طوری سوراخ آن را ببندید که با عبور اولین ماشین باز نشود. می توانید پلاستیک یا کاغذ بزرگی را به زور داخل سوراخ فرو کنید. فویل های آلومینیومی یا ظروف فلزی غذا هم برای این کار مناسب هستند. اگر حوصله دارید از چسب، سیمان، گچ یا پیچ برای بستن سوراخ کمک بگید چون ماندگاری بیشتری دارند. می توانید از خلاقیت خودتان هم کمک بگیرید.

بالاخره به هر روشی شده باید این سوراخ را ببندید. البته تصور نکنید که این سوراخ برای همیشه بسته می ماند. هر چقدر هم که سفت کار کنید باز هم باد و باران و عبور و مرور ماشین ها آن را پس از مدتی باز می کنند. اگر آنها هم بازش نکنند کارگرهای آب و فاضلاب برای بازدید داخل شبکه ناچار آن را باز می کنند. نکته پایانی این که ترجیحا در زمان هایی که خیابان خلوت است اقدام به بستن سوراخ کنید چراکه ممکن است سوراخ بسته شده، توسط همسایه های فضول مجدد باز شود!

۲- بستن درز های زیر درب خانه

اگر درب اصلی خانه شما که به بیرون منتهی می شود در زیر دارای سوراخ یا درز باشد حتما باید آن را بپوشانید. سوسک ها در تاریکی شب گوشه دیوارها را می گیرند و می روند. اولین سوراخی که پیدا کنند واردش می شوند. بهتر است که این سوراخ مربوط به خانه شما نباشد. باید با دقت سوراخ های زیر درب را بررسی کنید. خیلی از درزها و سوراخ ها کوچک هستند و ظاهر سوسک نمی تواند از آن عبور کند اما واقعیت این است که می تواند.

سوسک فاضلاب به ظاهر بزرگ است اما ضخامت زیادی ندارد و می تواند از درزهای نازک زیر درب ها عبور کند. اگر درز یا شکاف مورد نظر حدودا بیش از نیم سانتی متر (۵ میلی متر) است و پهنای آن به اندازه سوراخ درپوش فاضلاب است بهتر است آن را کور کنید. سوسک های خیابان معمولا مسیرهای مستقیم را می روند و بعید است که از روی دیوار یا سوراخ های بالای درب وارد ساختمان شما شوند. پس خیلی نگران آن نباشید.   

۳. نصب درپوش و توری روی لوله های فاضلاب

همه لوله های فاضلاب باید دارای سیفون، محافظ یا درپوش توری باشند که جلوی خروج سوسک از فاضلاب را بگیرید. یکی از این موارد برای هر لوله فاضلابی ضروری است. اگر همه لوله های فاضلاب دارای سیفون هستند مشکلی نیست و لازم نیست دیگر از درپوش استفاده کنید. البته باید دقت کنید که لوله های فاضلاب بلااستفاده همچون لوله های فاضلاب بدون سیفون هستند چون پس از چند هفته آب داخل سیفون خشک شده و سیفون کارکرد خود را از دست می دهد. 

پس اگر در ساختمان لوله ای وجود دارد که کم مورد استفاده قرار می گیرد باید برای آن درپوش توری نصب شود یا درب آن با پلاستیک و پارچه بسته شود. ریختن مداوم آب در لوله هم کار شما را راه می اندازد اما اما ممکن است گاهی فراموش کنید و سوسک ها بتوانند از لوله خارج شوند.  

لوله فاضلاب بام، کفشور حیاط، کفشور پارکینگ جز مواردی هستند که کمتر مورد استفاده قرار می گیرند و مستعد خشک شدن آب سیفون هستند. در ساختمان های قدیمی هم ممکن است کفشور حمام سیفون نداشته باشد. توصیه می شود برای این لوله ها درپوش نصب شود. در مسافرت های طولانی مدت هم ممکن است آب سیفون توالت خشک شود. اگر توالت فرنگی دارید تنها کافیست درب آن را ببندید. اما برای توالت ایرانی یا باید از چاه بست استفاده کنید و یا کاسه توالت را با چیزی بپوشانید تا سوسک ها نتوانند خارج شوند. 

۴. استفاده از چاه بست برای توالت

سوسک ها ممکن است تحت شرایطی خاص از چاه توالت خارج شوند. توالت ساختمان های قدیمی ساخت ممکن است دارای سیفون نباشند. توالت ساختمان های جدید حتما سیفون دارد اما احتمال دارد سیفون آن خوب نصب نشده باشد. در چنین مواردی اگر شاهد سوسک در محیط اطراف توالت و سرویس بهداشتی بودید راه حل آن نصب چاه بست داخل کاسه توالت است.

چاه بست درپوشی پلاستکی است که در داخل دهانه کاسه توالت ایرانی نصب می شود و اجازه نمی دهد سوسک ها بتوانند از چاه توالت خارج شوند اما آب و فضولات می توانند وارد چاه شوند. پیش از این که به دنبال از بین بردن سوسک توالت باشید باید یک چاه بست مناسب برای توالت تهیه کرده و در آن نصب کنید.

در بیشتر موارد نیازی به نصب چاه بست نیست چون سیفون به خوبی جلوی سوسک ها را می گیرد. اما اگر شرایط فوق برقرار بود باید از چاه بست استفاده کنید. وجود یا عدم وجود سیفون که به راحتی با مشاهده داخل چاه توالت قابل تشخیص است. اما کیفیت کارکرد آن را می توان با بررسی بوی فاضلاب متوجه شد. اگر بوی متعفن فاضلاب به شدت از توالت منتشر می شود در حالی که در سیفون مدفوع وجود ندارد احتمالا عملکرد سیفون مشکل دارد. 

۵. نصب درپوش برای لوله های بخاری، هود و هواکش

لوله های بخاری، آبگرمکن و هواکش که انتهای آن ها روی بام است یکی از بهترین مسیرها برای ورود سوسک ها به داخل ساختمان هستند. مسیری مستقیم که به داخل خانه شما ختم می شود و هیچ کس از آن اطلاع ندارد. باید برای این لوله ها درپوش یا توری نصب کنید. برای لوله های بخاری کلاهک H یا درپوش های مخصوص وجود دارد که می توانید از بازار تهیه کنید.

برای لوله های هواکش و هود هم باید یک درپوش مناسب تهیه کنید. بر اساس اندازه لوله در بازار بگردید و درپوشی مناسب تهیه کنید. اگر چیزی پیدا نکردید خودتان تور فلزی با بافت ریز بخرید و روی لوله قرار دهید و آن را سفت ببندید تا هم جلوی سوسک ها را بگید و هم اجازه تهویه هوا گرفته نشود.

اگر به بام دسترسی ندارید یا امکان انجام این کار برای شما فراهم نیست از داخل ساختمان این لوله ها را محدود کنید. لوله های بخاری را با گذاشتن درپوش روی آن ببندید. لوله آبگرمکن و هواکش را هم با نصب توری روی آن مسدود کنید؛ البته اگر اطراف آن باز است و امکان خروج سوسک وجود دارد.

لوله هواکش هود اگر کاملا به هود متصل باشد مشکلی وجود ندارد اما احتمال دارد لوله خرطومی هواکش هود از هود جدا شود که در صورت نداشتن توری منجر به ایجاد مسیری برای ورود سوسک ها می شود.

۶. نصب توری روی هواکش فاضلاب (ونت)

هواکش فاضلاب، همان لوله ای است که سر آن خمیده و به شکل علامت سوال است و در پشت بام ساختمان ها وجود دارد. هواکش فاضلاب به صورت مستقیم به لوله های فاضلاب وصل شده و در مسیر آن هیچ سیفون یا محافظی در برابر سوسک ها وجود ندارد. اگر سوسکی همت کند و این مسیر طولانی را با حوصله طی کند به راحتی می تواند از فاضلاب خارج شده و وارد فضای آزاد شود. از این سوسک ها زیاد وجود دارد. 

باید بررسی شود که آیا روی هواکش فاضلاب توری نصب شده است یا خیر. اگر ندارد خودتان یک درپوش توری روی آن نصب کنید. از ابزار فروشی ها یا مغازه های آب و فاضلاب یک درپوش مناسب برای آن تهیه کنید. اگر نخواستید یک تور فلزی روی آن ببندید تا جلوی سوسک ها را بگیرد.

۷. نصب توری برای درب و پنجره ها

با بررسی و انجام تمام موارد فوق دیگر محلی برای خروج سوسک ها از فاضلاب باقی نمی ماند. اما یک نکته مهم این است که شما بیشتر خروجی هایی را بسته اید که مربوط به ساختمان خودتان است. ممکن است ساختمان های همسایه همچنان این خروجی های باز را برای سوسک ها داشته باشند. به عنوان نمونه هواکش فاضلاب؛ ده ها هواکش فاضلاب در اطراف شما وجود دارد که احتمالا خیلی از آنها محافظ ندارد. یا کفشورهای بام همسایه ها که ممکن است هیچ کدام دارای درپوش یا سیفون نباشند و به راحتی به محل خروج سوسک ها تبدیل شده باشند.

از سوی دیگر ممکن است سوسک های بالدار (سوسک پروازی) از طریق پرواز وارد خانه شما شوند. اگرچه سوسک های بالدار تنها در برخی مناطق خاص دیده می شوند و همچون سوسک های فاضلابی زیاد نیستند. از این جهت شما مجبور هستید در کنار انجام مراحل فوق برای برخی از درب و پنجره های ساختمان توری نصب کنید.

همه درب و پنجره ها نیازی به توری ندارند. فقط آن مواردی که در معرض خطر هستند. مثلا اگر پنجره ای هست که رو بام همسایه باز می شود. یا درب و پنجره ای که به حیاطی پر از سوسک باز می شود. موارد این چنینی نیاز به نصب توری دارند. برای درب ها هم می توانید از درب توری استفاده کنید.

نکات راهنما برای کشف و از بین بردن سوسک ها

نکته پایانی برای روش های مقابله با سوسک ها این است که پیش از استفاده از سم قوی سوسک کش و سم پاشی ساختمان بهتر است ابتدا مراحل فوق را انجام دهید. سم پاشی تنها زمانی منجر به ریشه کن شدن سوسک های فاضلاب می شود که منشا تولید سوسک تخم های آنها باشد نه دریچه فاضلاب و سیفون توالت. اگر سوسک های منزل شما از دریچه فاضلاب وارد ساختمان شوند حتی پس از سم پاشی هم مجدد از دریچه های فاضلاب بیرون می آیند و وارد ساختمان می شوند.

ضمنا لازم نیست تمام مراحل فوق را با هم انجام دهید. ممکن است مشکل شما تنها ناشی از یک مورد باشد و با رفع آن برای همیشه از شر سوسک های سیاه و بزرگ خلاص شوید و دیگر نیازی نداشته باشید که موارد دیگر را انجام دهید. لذا توصیه می کنیم این مراحل را یک به یک انجام دهید و پس از انجام هر مرحله بررسی کنید که آیا باز هم سوسک وارد ساختمان می شود یا خیر.

اگر همچنان سوسک وارد ساختمان می شد مرحله بعد را انجام دهید. در انتخاب مراحل هم اولویت را روی مواردی بگذارید که احتمال بیشتری دارند. مثلا اگر همیشه سوسک را در آشپزخانه می بینید احتمال زیاد محل خروج سوسک در همان آشپزخانه است و باید در آشپزخانه به دنبال آن بگردید نه در توالت یا حمام. 

جمع بندی

محل زندگی سوسک های فاضلاب در داخل چاه و لوله فاضلاب است که از این دو محل به نحوی خارج شده و وارد ساختمان ها می شوند. برای جلوگیری از ورود سوسک به خانه باید ابتدا منشا اصلی تولید سوسک در محیط را پیدا کرد و آن را از بین برد یا محدود کرد. پس از آن باید تمام سوراخ و درزهای محتمل به محل ورود سوسک را پوشاند. در این مطلب تمام موارد مذکور معرفی شدند و توضیحات کافی برای هر یک ارائه گردید.