هیچ کس دوست ندارد وارد ساختمانی شود که بوی بد فاضلاب در آن به مشام برسد. این بوی بد نه تنها ناخوشایند است، بلکه می تواند نشان‌دهنده وجود مشکل در سیستم لوله‌کشی ساختمان نیز باشد. یکی از شایع‌ترین دلایل این مشکل، عدم وجود لوله های ونت یا گرفتگی آنها است. لوله ونت که به آن هواکش فاضلاب نیز می گویند، یکی از اجزای حیاتیِ سیستم لوله‌کشی ساختمان شما است. این لوله ها ممکن است در نگاه اول ساده به نظر برسند، اما در واقع نقشی کلیدی در عملکرد صحیح و روان فاضلاب، جلوگیری از بوی نامطبوع فاضلاب، و حفظ سلامت و ایمنی سیستم فاضلاب شما ایفا می کنند.
این لوله ها با تنظیم فشار هوا، تهویه فاضلاب و گازهای بدبو از سیستم لوله‌کشی، و همچنین جلوگیری از ورود این گازها به فضای داخلی ساختمان، محیطی سالم و بهداشتی را برای استراحت یا فعالیت شما رقم می زنند. اگر این لوله ها مسدود یا به درستی نصب نشده باشند، بوی بد فاضلاب می تواند فضای ساختمان را احاطه کند و آرامش روانی را از شما بگیرد.
لوله ونت یا هواکش فاضلاب چیست؟
ونت (Vent) به معنای هواکش، ریشه ای لاتین دارد و وجود آن در سیستم های فاضلاب شهری بسیار حیاتی است. در سال های گذشته، به ونت فاضلاب به عنوان بخش مهمی از سیستم فاضلابی توجه کافی نمی شد. باور غلطی وجود داشت که برای تخلیه سریع فاضلاب، فقط کافی است از لوله هایی با قطر بزرگ استفاده شود و برای جلوگیری از ورود گازهای نامطبوع، استفاده از سیفون کفایت می کند.
در آن زمان سیستم لوله کشی فاضلاب صرفاً ابزاری برای دفع مواد زائد تلقی می شد و خطرات سلامتی ناشی از تأسیسات نامناسب و ناکارآمد، به طور کامل نادیده گرفته می شد. اما خوشبختانه با افزایش جمعیت شهرنشینی و احداث ساختمان های بزرگ، لوله کشی فاضلاب ساختمان ها نیز به طور قابل توجهی پیشرفت کرد و به عنوان یک رشته علمی و دقیق شناخته شد. به طوری که در سیستم های فاضلاب مدرن، ونت به عنوان یک جزو ضروری برای عملکرد صحیح و بهداشتی سیستم فاضلاب شناخته می شود.
سیستم ونت فاضلاب که به سیستم فول ونت نیز معروف است، وظایف مهمی همچون هدایت گازهای فاضلاب به بیرون، تخلیه آسان فاضلاب و جلوگیری از خرابی سیفون ها را بر عهده دارد. لوله های ونت به گونه ای طراحی شده اند که به طور عمودی از طبقات مختلف ساختمان عبور کرده و در نهایت به بیرون از ساختمان (معمولاً به پشت بام) متصل می شوند. انتهای این لوله ها باز بوده تا تبادل هوا بین داخل لوله ها و هوای آزاد به راحتی انجام گیرد. بنابراین به منظور عملکرد صحیح سیستم فاضلاب، لازم است که برای هر بخش از ساختمان، از جمله سینک، توالت، روشویی و … یک لوله ونت مجزا تعبیه شود. انواع لوله هواکش فاضلاب به شرح زیر است.
- لوله قائم هواکش فاضلاب (Vent Stack)
- قیمت فوقانی لوله هواکش فاضلاب (Stack Vent)
- شاخه افقی هواکش (Branch Vent)
- هواکش کمکی اصلی (Yoke Vent)
ونت خشک و ونت تر چیست؟
همانطور که اشاره شد، لوله های هواکش (ونت) در سیستم های لوله کشی فاضلاب، نقش مهمی در عملکرد صحیح تهویه هوا دارند. این لوله ها به طور کلی به دو دسته ونت تر و ونت خشک تقسیم می شوند که هر کدام وظایف خاص خود را دارند.
۱. ونت خشک (هواکش ثانویه)
ونت خشک به عنوان یکی دیگر از اجزای اصلی سیستم های لوله کشی فاضلاب، نقش اساسی در تهویه، تخلیه صحیح فاضلاب و همچنین جلوگیری از بوی بد فاضلاب را بر عهده دارد. در هیچ نقطه ای از مسیر ونت خشک نباید ورودی آب یا آبریزی وجود داشته باشد. چراکه این لوله ها صرفاً به منظور عبور هوا تعبیه شده اند و هیچگونه فاضلاب یا سیّال دیگری از آنها عبور نمی کند. به همین خاطر به این نوع لوله ها، ونت خشک یا هواکش ثانویه می گویند.
ونت خشک با ایجاد جریان هوا در سیستم فاضلاب، به تهویه آن کمک می کند. این امر باعث می شود که گازهای فاضلاب، بوی بد و هوای آلوده از سیستم خارج شده و از تجمع آنها در لوله ها و انتشار در فضای ساختمان جلوگیری شود. از جهتی تهویه مناسب، از تجمع گازهای خورنده در لوله ها جلوگیری می کند که این موضوع می تواند از زنگ زدگی و پوسیدگی لوله های فاضلاب در دراز مدت ممانعت به عمل بیاورد. این ونت همچنین با ایجاد تعادل فشار در سیستم فاضلاب، به تخلیه روان تر و سریع تر فاضلاب کمک شایانی می کند که این امر مانع از ایجاد مکش در لوله ها و برگشت فاضلاب به داخل ساختمان می شود.
در پایان لوله های ونت خشک در طبقات مختلف به یکدیگر متصل می شوند و در بالای ساختمان به لوله اصلی ونت که به سمت فضای آزاد و پشت بام امتداد دارد، می پیوندند.
۲. ونت تر (هواکش اولیه)
ونت تر که با نام هواکش اولیه نیز شناخته می شود، یکی از انواع سیستم های هواکشی در لوله کشی فاضلاب مدرن است که در مقایسه با ونت خشک، عملکرد و کاربردی متفاوت دارد. این نوع ونت همانطور که از نامش پیداست برای تهویه، تخلیه صحیح فاضلاب و همچنین جلوگیری از بوی نامطبوع، (برخلاف ونت خشک) از روش آبریزی استفاده می کند.
از ویژگی های این ونت می توان به کاربرد دو منظوره بودن آن اشاره کرد، به این صورت که لوله های ونت تر در طبقات پایین ساختمان به عنوان لوله ونت عمل می کنند و وظایف تهویه و تخلیه فاضلاب را به طور همزمان انجام می دهند. اما در طبقات فوقانی به عنوان لوله های فاضلاب عمل می کنند و فاضلاب تجهیزات بهداشتی را به سمت پایین و سیستم فاضلاب اصلی هدایت می کنند.
ونت تر با اتصال به فاضلاب، به تهویه سیستم لوله کشی کمک می کند و از تجمع گازهای فاضلاب و بوی بد در طبقات جلوگیری می کند. این نوع ونت همچنین با تأمین هوای مورد نیاز سیفون ها، به عملکرد صحیح آنها کمک می کند و مانع از ورود گاز فاضلاب به داخل ساختمان می شود.
فواید و کاربردهای سیستم ونت فاضلاب
از جمله مزایا و کارکردهای اصلی ونت، می توان به تنظیم فشار هوا و تسهیل دفع فاضلاب اشاره کرد. این تعادل فشار، به حرکت روان فاضلاب به سمت پایین تحت نیروی جاذبه‌ی زمین کمک می کند. از طرفی ورود هوا به داخل لوله های فاضلاب از طریق ونت ها، محیطی مناسب را برای فعالیت باکتری های هوازی فراهم می آورد که در نهایت منجر به تجزیه فاضلاب و کاهش بوی نامطبوع خواهد شد. در ادامه تشریحی از مهمترین مزایای استفاده از ونت را در ساختمان خواهید دید.
– جلوگیری از خالی شدن آب سیفون (سیفوناژ)
سیفون قطعه ای مهم در سیستم لوله کشی فاضلاب است که به جلوگیری از تخلیه فاضلاب و ورود بوی بد فاضلاب به داخل منزل کمک می کند. برای درک بهتر عملکرد سیفون، به مثالی از نحوه ی استفاده از شلنگ برای تخلیه بنزین از باک ماشین توجه کنید. هنگامی که شلنگ را به داخل باک بنزین فرو می برید و انتهای دیگر آن را در ظرفی در ارتفاع پایین‌تر قرار می دهید، بنزین به طور خودکار از باک به داخل ظرف جریان می یابد. دلیل این اتفاق ایجاد خلاء نسبی در شلنگ است که باعث می شود فشار هوا، بنزین را به سمت پایین و داخل ظرف هدایت کند.
همین پدیده در لوله کشی فاضلاب نیز رخ می دهد. اگر در سیستم فاضلاب از ونت (لوله ای که هوا را به داخل سیستم فاضلاب وارد می کند) استفاده نشود، با تخلیه فاضلاب، خلاء نسبی در لوله ها ایجاد شده و آب موجود در سیفون نیز به همراه فاضلاب تخلیه می شود. تخلیه آب سیفون یا سیفوناژ، عملاً مسیر فاضلاب را به طور مستقیم به فضای خانه باز می کند و راه را برای ورود آلودگی و بوی بد فاضلاب به داخل منزل هموار می سازد.
شما با استفاده از ونت (لوله هواکش) که بعد از سیفون قرار می گیرد و به لوله فاضلاب متصل می شود، می توانید از تخلیه آب سیفون جلوگیری کنید. چراکه این لوله در نهایت به هوای آزاد روی پشت بام راه پیدا می کند و هیچگونه فاضلاب یا آبی را درون خود جریان نمی دهد. بنابراین وظیفه‌ی اصلی ونت، جلوگیری از ایجاد خلاء در لوله های فاضلاب است.
– تخلیه بهتر و سریع تر فاضلاب
یکی از چالش های اصلی در طراحی شبکه فاضلاب، تخلیه کامل و صحیح فاضلاب است. فاضلاب مخلوطی از آب و مواد زائد است که به طور طبیعی و با نیروی جاذبه زمین از طریق لوله ها تخلیه می شود و هیچ نیروی فشاری برای جابجایی آن وجود ندارد.
فاضلاب هنگام خروج از سیفون، دارای سرعت اولیه ای است که می تواند ذرات معلّق در آن را نیز با خود حمل کند. اما با افزایش قطر لوله، سرعت جریان فاضلاب کاهش می یابد. در این شرایط، آب با سرعت بیشتری حرکت می کند و ذرات معلق در لوله ته نشین می شوند. از طرفی در لوله های با قطر کم هم اگر در دو مرحله با فاصله زمانی کوتاه فاضلاب تخلیه شود، هوای بین دو جریان فاضلاب تحت فشار قرار می گیرد. این فشار می تواند باعث کند شدن جریان و در نهایت کاهش ظرفیت تخلیه لوله شود.
لوله ونت بهترین راه حل برای رفع اینگونه چالش هاست. ونت، لوله ای است که هوا را به داخل سیستم فاضلاب وارد می کند و فشار داخل لوله را به فشار اتمسفر می رساند. این کار به تخلیه بهتر و سریعتر فاضلاب کمک می کند. برای درک بهتر موضوع فرض کنید بطری آبی را باز کرده و به صورت وارونه نگه داشته اید. در این حالت، آب به سختی از بطری خارج می شود، چراکه در بالای بطری خلاء ایجاد شده است. حال اگر ته بطری را چند سوراخ ایجاد کنید، مشاهده می کنید که آب با سرعت بسیار بیشتری تخلیه می شود. لوله ونت در سیستم فاضلاب نیز دقیقاً همین کار را انجام می دهد و با ورود هوا به داخل لوله، به تخلیه سریعتر و کامل‌تر فاضلاب کمک می کند.
در نبود ونت مشکلاتی همچون کاهش مکش فاضلاب یا کندی در تخلیه فاضلاب بروز پیدا می کند که باعث می شود شما به ناچار با شرکت لوله بازکنی تماس بگیرید و از آنها در خواست لوله بازکنی کنید؛ در حالی که اصلا مشکل گرفتگی لوله نیست.
– هدایت بو و گازهای فاضلاب به بیرون
همانطور که قبلاً گفته شد هدف اصلی لوله های ونت، تخلیه بهتر فاضلاب از طریق تنظیم فشار است. ونت لوله ای است که از سیستم فاضلاب به بیرون از ساختمان و معمولاً به پشت بام متصل می شود و در آنجا با هوای آزاد ارتباط برقرار می کند. عملکرد ونت به این صورت است که گازهای فاضلاب را به خارج از ساختمان هدایت کرده و در مقابل، هوای تازه را به داخل لوله ها وارد می کند. ورود اکسیژن به لوله های فاضلاب، شرایط لازم برای تجزیه هوازی فاضلاب توسط باکتری ها را فراهم می کند.
علاوه بر تهویه و کمک به تجزیه فاضلاب، ونت نقش مهمی در جلوگیری از برگشت فاضلاب به داخل ساختمان نیز دارد. هنگامی که آب در لوله های فاضلاب جریان می یابد، هوای جلوی آن را فشرده می کند. اگر این فشار تخلیه نشود، هوای فشرده شده به آب فشار وارد کرده و باعث برگشت فاضلاب به ساختمان می شود. ونت با ایجاد راهی برای خروج هوای اضافی، از این اتفاق نیز به خوبی جلوگیری می کند.
شیر ونت فاضلاب چه کارایی دارد؟
شیر ونت فاضلاب، نوعی شیر یک طرفه هوا است که در زمان ایجاد فشار منفی در لوله های فاضلاب، به تنظیم فشار داخل آنها کمک می کند. در این روش شیرهای یک‌طرفه هوا در شبکه فاضلاب هر بخش و همچنین بالای خط اصلی لوله‌کشی فاضلاب نصب می شوند. در حالت عادی این شیرها بسته هستند و فقط زمانی که فشار منفی در داخل لوله ها ایجاد شود، باز شده و هوای تازه را به داخل سیستم وارد می کنند.
از جمله مزایای و کارایی های شیر ونت فاضلاب می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- راه‌حل مقرون به صرفه و ساده‌تر: نصب شیر ونت فاضلاب به دلیل عدم نیاز به لوله‌کشی اضافی، هزینه کمتری را نسبت به سیستم های مشابه دارد و فرآیند نصب آن نیز ساده‌تر است.
- افزایش سرعت تخلیه: این شیرها با تنظیم فشار داخل لوله ها، به تخلیه سریعتر و کامل‌تر فاضلاب کمک می کنند.
- کاهش حجم لوله‌کشی: استفاده از شیر ونت به جای لوله‌کشی های اضافی در سیستم های سنتی، فضای کمتری اشغال می کند و بهینه‌تر خواهد بود.
- افزایش ضریب اطمینان: عملکرد هر شیر ونت به طور مستقل انجام می شود که این امر ضریب اطمینان سیستم را افزایش می دهد.
- افزایش فضای مفید ساختمان: عدم نیاز به لوله‌کشی های اضافی در سیستم ونت، فضای مفید ساختمان را افزایش می دهد.
جمع بندی
ونت حکم ریه را در سیستم فاضلاب ساختمان شما دارد. این هواکش های حیاتی، وظیفه مهم خارج کردن گازهای اضافی و تهویه لوله ها را بر عهده دارند تا فاضلاب بدون دردسر و مشکلی از ساختمان شما خارج شود. در نبود لوله ونت مشکلات مختلفی برای شبکه فاضلاب ساختمان ایجاد می شود که یکی از آنها تخلیه سخت فاضلاب است. در گذشته از سیستم های فول ونت و ونت فاضلابی برای این کار استفاده می شد، اما امروزه شیرهای ونت به عنوان راه حلی مدرن و کارآمد، به عنوان بهترین جایگزین برای این سیستم ها محسوب می شوند.
