ممکن است کلمه منهول یا دریچه فاضلاب را زیاد شنیده باشید اما نمی دانید دقیقا چیست و چه کاربردی دارد در حالی که روزانه تعداد زیادی از آن را می بینید بدون این که متوجه آن باشید. هر روز که در کوچه و خیابان حرکت می کنید از روی دریچه های فاضلاب – همان دریچه های فلزی گرد کف خیابان – عبور می کنید یا آنها را می بینید اما تا قبل از این نمی دانستید که در زیر این دریچه ها چه خبر است؟!

منهول فاضلاب دقیقا در زیر این دریچه های فاضلاب قرار داد. اگر می خواهید اطلاعات بیشتری در مورد منهول فاضلاب بدانید و با نقش آنها در شبکه فاضلاب آشنا شوید حتما این مطلب را مطالعه کنید. در این مطلب ما شما را با دنیای زیر دریچه های فاضلاب آشنا می کنیم تا بدانید روزانه چه اتفاقی در زیر پای شما رخ می دهد.

منهول فاضلاب چیست؟

منهول (به انگلیسی Manhole) به معنی آدم رو است و به آن گودال دسترسی هم گفته می شود محفظه استوانه ای بزرگ است که به صورت عمودی روی لوله های بزرگ فاضلاب قرار گرفته است. لوله های شبکه فاضلاب شهری که در زیر تمام کوچه ها و خیابان ها قرار دارد از طریق منهول با سطح زمین ارتباط پیدا می کنند. در واقع منهول فاضلاب فضایی برای دسترسی افراد به لوله های فاضلاب است. از این جهت به آن آدم رو گفته می شود.

منهول یک دریچه بزرگ دارد که در سطح زمین قرار می گیرد. در کوچه و خیابان ها تعداد زیادی از این دریچه های فاضلاب که فلزی و گرد هستند وجود دارد. حتما تعداد زیادی از آن را در خیابان دیده اید. موقع رانندگی هم معمولا در زیر چرخ ماشین صدا می دهند. دریچه فاضلاب به بالای منهول متصل است. اما در پایین منهول لوله های فاضلاب قرار دارند که بخشی از شبکه فاضلاب شهری هستند.

منهول ها از نظر ابعاد و اندازه متفاوت هستند. اندازه منهول یا آدم رو تا حد زیادی به اندازه لوله و شبکه فاضلاب مربوط می شود. معمولا در خیابان ها که لوله های فاضلاب بزرگ هستند از منهول بزرگ و در کوچه ها که لوله های فاضلاب کوچک هستند از منهول کوچه استفاده می شود. البته کوچک یا بزرگ بودن منهول به اندازه درب آن ربطی ندارد. درب منهول به اندازه دهانه ورودی منهول است که آن هم به اندازه عبور یک انسان است.

منهول ها از نظر جنس و ساختار هم با هم تفاوت دارند که کمی جلوتر در مورد آن توضیح داده شده است.

نقش و کاکرد منهول در شبکه فاضلاب

منهول یا آدم رو نقش بسیار مهمی در شبکه فاضلاب دارد. یکی از مهم ترین عناصر موجود در شبکه فاضلاب همین منهول ها هستند. کار منهول در شبکه فاضلاب تقریبا شبیه به پست اداره برق یا پست تلفن است. هر منهول در شبکه فاضلاب همچون یک ایستگاه بازرسی و بررسی سیستم فاضلابی است.

منهول ها لوله های فاضلاب موجود در شبکه را به یکدیگر متصل می کنند. با انجام این کار از طریق منهول می توان به لوله های اطراف دسترسی پیدا کرد. وجود تعداد زیادی منهول در طول شبکه فاضلاب شهری که زیر کوچه و خیابان ها است باعث شده دسترسی کافی به بخش بخش شبکه وجود داشته باشد.

شبکه فاضلاب در فواصل زمانی مختلف نیاز به نگه داری، تعمیر و پاکسازی دارد. تکنسین های فاضلاب و متصدیان شبکه به صورت دوره ای از طریق دریچه فاضلاب به این ایستگاه ها سر می زنند و کار خود را انجام می دهند.

متصدیان شبکه فاضلاب در صورت نیاز می تواند وارد آدم رو شده و به شبکه فاضلاب دسترسی پیدا کند. برای این کار (بررسی وضعیت شبکه و مشاهده لوله های فاضلاب) ابتدا درب آهنی منهول را باز می کند و سپس از پله های موجود در منهول پایین رفته و به لوله های فاضلاب دسترسی پیدا می کنند.  

بد نیست بدانید که کار منهول تنها مربوط به شبکه فاضلاب نسیت بلکه از منهول برای دسترسی به هر شبکه زیر زمینی مثل شبکه مخابرات یا کابل های زیرزمینی نیز استفاده می شود.

انواع منهول فاضلاب

منهول های فاضلاب انواع مختلفی دارند که این انواع بر اساس جنس ماده اولیه سازنده منهول تقسیم بندی شده اند. هر نوع از منهول ها در اندازه های مختلفی ساخته می شوند که بسته به نیاز مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی جنس سازنده منهول ها آجر، بتن و پلی اتیلن است که استفاده از این نوع منهول ها هم بسته به محل و نوع استفاده متفاوت است.

در ادامه در مورد هر یک از منهول ها به تفصیل توضیحاتی ارائه شده است.

– منهول پلی اتیلن

منهول پلی اتیلن در حال حاضر بهترین و پرمصرف ترین منهول فاضلاب است که از جنس پلی اتیلن (به قول خودمان پلاستیک) ساخته می شود. پلی اتیلن ماده ای سبک شبیه به پلاستیک است و استفاده از آن باعث شده منهول تولیدی وزن بسیار کمی نسبت به دیگر منهول ها داشته باشد. این نوع منهول که در ظاهر به پلاستیک می ماند بهترین و مستحکم ترین منهول مورد استفاده در شبکه فاضلاب است که تا کنون ساخته شده است.

هم اکنون در اکثر شبکه های فاضلاب شهری از منهول پلی اتیلن استفاده می شود. سبک و انعطاف پذیر بودن منهول پلی اتیلن اصلی ترین دلیل برای استفاده از آن به جای دیگر منهول ها می باشد. البته امکان جابجایی آن، ساخت آن در کارخانه، حمل آسان آن به محل و نصب آسان جزء دیگر ویژگی های منهول پلی اتیلن است. 

خوبی منهول پلی اتیلن این است که نیازی به ساخت در محل ندارد. تعداد زیادی از آن از قبل در کارخانه ساخته شده و تنها باید به محل حمل شده و در جای خود نصب شود. نصب آن هم بسیار آسان و سریع است و تنها نیاز به جایگزاری و سفت کاری دارد.

– منهول بتنی

منهول بتنی که با بتن (ترکیب سیمان و سنگ) ساخته می شود نوعی از منهول های ساخته شده با مصالح ساختمانی است که پیش از تولید منهول های پلی اتیلن مورد استفاده قرار می گرفت. منهول بتنی نسبت به منهول پلی اتیلن حرفی برای گفتن ندارد. زمان ساخت زیاد، وزن زیاد، عدم امکان جابجایی جزء بدترین معایب این منهول هستند که هیچ یک از آنها در منهول پلی اتیلن وجود ندارد.

تنها ویژگی مثبت منهول بتنی نسبت به منهول پلی اتیلن مقاومت بسیار بالا در برابر فشار است که آن را برای موارد خاص مناسب می کند. اما در شبکه فاضلاب به صورت عمومی نیازی به استفاده از آن نیست. با وجود منهول پلی اتیلن که نصب و راه اندازی شبکه را سریع می کند هیچ لزومی به استفاده از منهول بتنی وجود ندارد اما این منهول هنوز منسوخ نشده و در مواردی از آن استفاده می شود اما میزان مصرف آن چندان زیاد نیست.

– منهول آجری

منهول آجری ساده ترین و ابتدایی ترین نوع منهول فاضلاب است که با استفاده از آجر، سیمان و مصالح ساختمانی ساخته می شود. منهول آجری بیشتر در زمان های گذشته که انواع دیگر منهول وجود نداشت استفاده می شد. برای ساخت منهول آجری ابتدا لوله های فاضلاب قرار می گرفتند و پس از تکمیل شبکه روی با استفاده از آجر و مصالح ساختمانی اتاقکی کوچک به عنوان منهول فاضلاب ساخته می شد.

منهول آجری که ابتدایی ترین نوع منهول است به این دلیل در گذشته مورد استفاده بوده که امکانات بهترین برای تولید منهول وجود نداشته است. به طور کلی منهول آجری ویژگی مثبت خاصی ندارد. اما معایب بسیاری برای آن وجود دارد. زحمت فراوان برای ساخت، آسیب پذیری در برابر فشار و زلزله، عدم امکان جابجایی، محدودیت اندازه و حجم آن، احتمال تخریب در صورت نشست زمین و … از جمله معایب آن است. معایب زیاد منهول آجری باعث شده دیگر از آن در شبکه فاضلاب استفاده نشود.

منهول پلی اتیلن؛ بهترین منهول فاضلاب

خب تا اینجا انواع منهول ها هم به همراه ویژگی های آن به خوبی معرفی شد. بر اساس توضیحات ارائه شده به خوبی مشخص است که منهول پلی اتیلن در حال حاضر بهترین و مناسب ترین منهول برای استفاده در شبکه فاضلاب است. همانطور که شهرداری ها هم برای راه اندازی شبکه فاضلاب و نصب لوله ها از منهول های پلی اتیلن استفاده می کنند. منهول پلی ایتلن نسبت به دیگر انواع منهول مزایای بسیار زیادی دارد و در عین حال معایب آن کم است.

شاید یکی از مهم ترین فواید استفاده از منهول پلی اتیلن امکان ساخت آن در کارخانه باشد چون می توان تعداد زیادی از آن را در کارخانه ساخت و در صورت نیاز به محل نصب حمل کرد. علاوه بر این خوردگی و پوسیدگی جنس پلی اتیلن بسیار کم است و این ماده در تماس با مواد شیمیایی هم مقاومت خوبی دارد.

منهول پلی اتیلن بهترین و مناسب ترین منهول برای مصارف مختلف از جمله شبکه فاضلاب است که اکنون هم از آن استفاده می شود. اما تنها گزینه نیست. ممکن است در شرایط مختلف و با توجه به امکانات موجود نوع دیگری از منهول ها هم برای ساخت و استفاده مناسب باشند.