شبکه جمع آوری فاضلاب را می توان یکی از بهترین و مهم ترین ابتداعات انسان به حساب آورد که باعث شده زندگی عصر متحول شود. در تمام شهرهای بزرگ برای جمع آوری فاضلاب ساختمان ها از شبکه فاضلاب شهری استفاده می کنند. لوله های بزرگ فاضلاب در زیر زمین به یکدیگر متصل شده و شبکه ای بزرگ را به نام شبکه جمع آوری فاضلاب تشکیل داده اند. وظیفه این لوله ها جمع آوری و انتقال فاضلاب از منازل و ساختمانها به تصفیه خانه فاضلاب می باشد. در این مطلب بیشتر در مورد شبکه فاضلاب توضیح داده و آن را از مبدا تا مقصد که تصفیه خانه فاضلاب است بررسی می کنیم.

فاضلاب چیست؟

فاضلاب همان طور که نامش مشخص است به آبی گفته می شود که حاوی فضولات باشد. اما از نظر علمی فاضلاب یا پساب به آب های باقی مانده و دورریز گفته می شود که به طور مستقیم یا غیرمستقیم توسط انسان ها تولید شده باشد. این ارتباط می تواند مسقیم باشد که نتیجه آن فاضلاب انسانی است. ممکن است رابطه غیرمستقیم باشد و فاضلاب از صنعت و کارخانه ها ایجاد شود. به هر حال هر دو مورد فاضلاب به حساب می آیند که البته در نوع متفاوت هستند.

آب های باقی مانده که فاضلاب خوانده می شوند حاوی موادی ضائد هستند که باعث می شود استفاده مجدد از آنها ممکن نبوده و رهاسازی آنها در طبیعت هم دارای مشکل باشد. تکنولوژی امروز راه هایی برای بازیافت این نوع آب ها پیدا کرده که باعث می شود فاضلاب تصفیه شده و دوباره به چرخه استفاده باز گردد. در ادامه در مورد انواع فاضلاب قابل تصفیه توضیح داده شده است.

– فاضلاب انسانی

فاضلاب انواع مختلفی دارد. یکی از انواع مختلف فاضلاب، فاضلاب انسانی است. فاضلاب انسانی به فاضلابی گفته می شود که از طریق توالت، حمام، آشپزخانه و … تولید می شود. فاضلاب انسانی از نظر ساختاری حاوی مقدار زیادی ادرار و مدفوع انسان است که معمولا آن را در چاه فاضلاب دفع می کنند. در شهرهای بزرگ که شبکه فاضلاب شهری وجود دارد این نوع فاضلاب از طریق سیستم لوله کشی ساختمان به شبکه فاضلاب منتقل می شود. در عین های روش های دیگری وجود دارد که می توان به کمک آن ها فاضلاب را در محل تصفیه کرده و آب پاکیزه از آن دریافت کرد. همچون روش سپتیک تانک یا چاه سپتیک که فاضلاب انسانی را به آب قابل استفاده در کشاورزی تبدیل می کند. 

ضرورت جمع آوری فاضلاب انسانی و تصفیه آن آلودگی هایی است که در محیط ایجاد می کند. این نوع فاضلاب با قرار گرفتن در هر محیطی آن را آلوده می کند. چاه های فاضلاب که رایج ترین روش برای دفع فاضلاب بوده اند دیگر منسوخ شده اند چون فاضلاب تجمع یافته در آنها شیرآبه ای را تولید کرده و به داخل زمین نفوذ می دهد. این آب آلوده به آرامه به زمین نفوذ می کند و در نهایت به سفره های آب زیرزمینی می رسد. همین باعث می شود آلودگی گسترده ای در منابع آبی ایجاد شود. رهاسازی این نوع فاضلاب در محیط باعث می شود طبیعت آلوده شده و بیماری های مختلف شیوع پیدا کنند. به علاوه این تصفیه فاضلاب می تواند منبع بزرگ آبی برای انسان بوجود آود. طبع آمار بیش از ۶۰ درصد آب مصرفی شهرها به فاضلاب تبدیل می شود که در صورت جمع آوری و تصفیه آنها می توان استفاده عظیمی از این منابع انجام داد.

– فاضلاب صنعتی

دیگرن نوع فاضلاب فاضلاب صنعتی است که به فاضلابی گفته می شود که در صنعت تولید می شود و عموما حاوی مواد صنعتی، فلزات سنگین، مواد شیمیایی و … می باشد. بر خلاف فاضلاب خانگی این نوع فاضلاب به هیچ وجه امکان رهاسازی در طبیعت و یا حتی چاه های فاضلاب را ندارد و حتما باید آن را تصفیه کرد. پیش از رهاسازی این نوع فاضلاب باید تولید کننده آن فاضلاب را تصفیه کرده و سپس اقدام به رهاسازی آن نماید. چراکه وجود مواد مضر برای طبیعت در این نوع فاضلاب باعث می شود خطرات زیادی برای طبیعت و موجودات ایجاد شود. 

عموما کارخانه هایی که چنین فاضلابی تولید می کنند در کنار خود یک سیستم تصفیه فاضلاب صنعتی هم دارند که در اصطلاح به آن سپتیک گفته می شود. مجموعه ای منسجم که فاضلاب صنعتی را جمع آوری کرده و پس از تصفیه آن و از بین بردن مواد مضر آن را در طبیعت رها می کند. 

دفع فاضلاب در چاه های جذبی فاضلاب

در زمان های گذشته که زندگی شهری پیشرفت چندانی نداشت فاضلاب ناچیزی که در ساختمان ها تولید می شد در زمین رها می شد و جزء خاک می شد. تنها برای فاضلاب دستشویی حفره ای به عنوان چاه فاضلاب حفر می شد تا فضولات انسانی در آن دفع شود. دیگر فاضلاب ها هم به داخل زمین یا نهایتا چاه فاضلاب کم عمق دفع می شد. اما با پیشرفت شهرها و افزایش جمعیت دیگر این روش قابل انجام نبود و پس از آن هر ساختمان مجبور شد فاضلاب خود را در یک چاه فاضلاب مخصوص خود دفع کند.

باز هم گسترش شهرها باعث شد دیگر امکان استفاده از چاه فاضلاب وجود نداشته باشد. چراکه چاه های متعدد باعث میشد فاضلاب به داخل زمین نفوذ کرده و آب های زیرزمینی را آلوده نماید. به همین دلیل شبکه فاضلاب شهری راه اندازی شد تا فاضلاب همه ساختمان ها به صورت ساختار یافته جمع آوری شده و به تصفیه خانه منتقل شود. در این زمان شبکه فاضلاب شهری راه اندازی شد و در شهرهای مختلف مورد استفاده قرار گرفت. پیش از معرفی این سیستم بهتر است بیشتر در مورد فاضلاب توضیح داده شود.

با این که استفاده از چاه فاضلاب در شهرها بسیار رایج است و اکثر خانه ها از این نوع چاه برای دفع فاضلاب استفاده می کنند اما باید گفت که دفع فاضلاب در چاه جذبی آسیب های بسیاری را به طبیعت وارد می کند. علت این است که ساختار چاه جذبی بر مبنای جذب است یعنی فاضلاب باید توسط زمین جذب شود و این همان مشکل اصلی و ضرری است که به طبیعت وارد می شود. جذب شدن فاضلاب توسط زمین یعنی ورود فاضلاب به آب های زیرزمینی و آلوده شدن منابع آبی. 

مضرات چاه فاضلاب

استفاده از چاه فاضلاب جذبی خسارات فراوانی به طبیعت وارد می کند که برخی از این خسارات برای طبیعت، برخی دیگر برای انسان و برخی هم برای موجودات زنده می باشد. در ادامه برخی از آنها ذکر شده است.

– آلودگی محیط زیست
– آلودگی آب های زیرزمینی
– نیاز به تخلیه مداوم چاه
– نیاز به نوسازی و لایروبی چاه
– خطرات ریزش و تخریب چاه ها
– عدم امکان تصفیه فاضلاب و استفاده مجدد از آن
– آلوده شدن محیط و انتقال بیماری های عفونی

با توجه به تمام موارد مذکور در بالا و دلایل دیگر مشخص می شود که دفع فاضلاب در چاه های جذبی به هیچ وجه روش مناسبی برای دفع فاضلاب نیست و بهتر است از شبکه جمع آوری فاضلاب به جای آن استفاده شود. 

شبکه جمع آوری فاضلاب شهری

برای حل مشکلات چاه های فاضلاب و رفع آلودگی های آن شبکه جمع آوری فاضلاب ابداع شد. در حال حاضر اکثر کلانشهرها و شهرهای بزرگ و پرجمعیت از شبکه جمع آوری فاضلاب موسوم به شبکه فاضلاب شهری استفاده می کنند و فاضلاب تولیدی آنها به وسیله لوله های بزرگ فاضلاب به تصفیه خانه منتقل می شود. شبکه فاضلاب شهری فواید متعددی دارد و به همین دلیل است که از آن در سراسر دنیا استفاده می شود. مهمترین فایده آن جلوگیری از آلودگی طبیعت و بازیافت آب می باشد.

مراحل جمع آوری، دفع و تصفیه فاضلاب در شبکه فاضلاب شهری به این صورت است که سیستم لوله کشی فاضلاب ساختمان تمام فاضلاب تولیدی در ساختمان را جمع آوری کرده و به وسیله یک به شبکه فاضلاب شهری منتقل می کند. شبکه فاضلاب متشکل از لوله های زیادی است که در همه کوچه و خیابان ها وجود دارد. فاضلاب ورودی به لوله کوچه شما از این طریق حرکت خود را آغاز می کند و پس از عبور از لوله های مختلف در نهایت از شهر خارج شده و به تصفیه خانه فاضلاب هدایت می شود.

در تصفیه خانه فاضلاب پس از طی مراحل مختلف که روش های علمی در آن استفاده شده است باکتری ها فضولات و آلودگی های موجود در فاضلاب را از بین برده و آب را پاکیزه می کنند. پس از اتمام مراحل تصفیه فاضلاب آب پاکیزه و تصفیه شده از محیط خارج شده و برای کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.

فواید تصفیه فاضلاب

همانطور که ذکر شد جمع آوری فاضلاب با شبکه فاضلاب شهری و تصفیه آن فواید و ویژگی های بسیاری دارد که برخی از آنها را در ادامه ذکر کرده ایم.

– جلوگیری از آلوده شدن محیط زیست
– عدم آلودگی آب های زیرزمینی
– پیشگیری از شیوع بیماری ها
– از بین رفتن خطرات ریزش چاه 
– امکان استفاده مجدد از آب

همانطور که ذکر شد حجم زیادی از آب مصرفی شهرها به فاضلاب تبدیل می شود. به همین دلیل بهترین کار برای استفاده مجدد از این آب در دوران کبود آب در دنیا بازیافت و تصفیه فاضلاب شهرهاست که می تواند منبع خوب و زیادی از آب را برای کشاورزی فراهم کند.